تکامل ماشین بخار – 2

به گزارش تاسیسات نیوز، مردی که نخستین بار در طرح موتور آتشین و تامین هزینه ساخت آن عملا توفیق یافت کاپیتان تامس سیوری (1650-1715) از مهندسان سلطنتی بود که از دو دیگ استفاده کرد که متناوبا بخار وارد آنها می شد و آب داخل آنها را خارج می کرد و آنگاه با تبرید بخار، آب بار دیگر به داخل دیگ مکیده می شد؛ این روش هنوز هم در تلمبه های بخاری به کار می رود.

سیوری مخترعی عادی نبود. همچنانکه از درخواستنامه ثبت اختراعش تحت عنوان دوست معدنکاران برمی آید، کاملا از اهمیت ماشین بخار آگاه بود و بویژه می دانست که این ماشین در تخلیه آب معادن که نیازی عظیم به کار مداوم و سنگین داشت، چه نقشی دارد. در همان درخواستنامه اش می نوسید:

 

 

 

حضور سروران سختکوش معادن انگلستان:

من به خوبی آگاهم که بسایری از شما تاکنون اختراع مرا در بالا کشیدن آب با نیروی محرکه آتش طرحی عبث خوانده اید، طرحی که هرگز به ادعاهای من جامه عمل نمی پوشد؛ به گمان شما امکان ندارد که چنین ماشینی زیر زمین بکار افتد، آب را بالا کشد و معادن را خشک کند. از اینرو تاکنون مورد لطف و تشویق شما قرار نگرفته ام. من هرگز علاقه ای نداشتم که اختراعی را به خود بندم و دروغ گویم و اینک نیز آماده ام کار ماشین خود را عملا عرضه دارم و استفاده آنرا به شما بنمایم و قضاوت نهایی را درباره ارزش آن به عهده شما می گذارم.

 

 

 

این ماشین با کارآیی تمام و با سهولت و هزینه اندک آب را بالا می کشد و معادن را خشک می کند. شکی ندارم که ظرف چند سال آینده با استفاده از این ماشین تجارت معدن ما که بخشی عظیم از ثروت این سرزمین را تشکیل می دهد، دو و حتی سه برابر خواهد شد و اینک که با وجود تمام مشکلات و صرف هزینه های کلان و کار توان فرسای معدنچیان که یکسره صرف تخلیه آب معادن می شود مقادیری این چنین عظیم از سرب و قلع و زغال سنگ هرساله استخراج و صادر می شود، پس هرگاه با استفاده از این ماشین که از هر لحاظ مناسب کار معادن است هزینه و کار کاهش عظیم یابد از این پس استخراج و صادرات ما تا چه حد افزایش خواهد یافت؟

 

 

 

با این همه ماشین بخار سیوری نقائص عملی چندی داشت ولی به هرحال ارزش واقعی آن در این بود که امکان حل مشکل را به دست داد. در 1712 تامس نیوکامن از اهالی دارتموت انگلستان ماشین بخاری ساخت که کارآمدتر و عملی تر بود؛ در این ماشین انقباض بخار داخل استوانه (سیلندر) که مستقیما به دیگ بخار کم فشاری متصل بود سمبه (پیستون) را به حرکت درمی آورد.

ماشین بخار نیوکامن بر خلاف ماشین سیوری لزوما در ته معادن سوار نمی شد و به مواظبت کمتری نیاز داشت و از آنجا که با فشار بخار زیاد کار نمی کرد، مطمئن تر بود و خطر کمتری داشت. ورود این ماشین به بازار نخستین مرحله کاربرد اصل علمی فشارجو در داخل ماشین است ماشینی که به دست اهل فن ساخته می شد و هم کار می کرد و هم به کار کردنش می ارزید.

 

 

 

این حقیقت که نیوکامن تحصیلات علمی نداشت از جمله دلایلی بود که در 1824 مایکل هام را واداشت تا به رد نظری که ماشین بخار را یکی از باشکوه ترین هدایای علم به بشریت می دانست بپردازد. به گفته مایکل هام ” هر ماشین یا مکانیسمی که دست نظریه پردازان علمی هرقدر هم اندک در آن دخالت کند بی فایده است.

ماشین را صنعتگران و کارگران فنی- آری فقط هم آنان- پدید آوردند و در اصلاح و تکمیلش کوشیدند.” این دو نظریه افراطی در باب نقش علم در پیدایش ماشین بخار در واقع چندان هم مانعه الجمع نیست. مساله تخلیه هوا و ایجاد خلا مشکل به ذهن یک کارگر فنی می رسید و دست کم قبل از دانشمندان آنرا درنمی یافت.

از سوی دیگر هیچ دانشمندی قدرت حل مشکلات ساختن یک ماشین واقعی را نداشت و نمی توانست هم داشته باشد و این مشکلات نیز البته دست کمی از مسائل علمی نداشتند. وقایع آینده به خوبی نشان می دهد که در تکمیل ماشین ها ترکیب مداوم اندیشه علمی و کار تجربی لازم بوده است.

 

 

 

در تبحر و استادی نیوکامن همین بس که بگوییم ماشین بخار او تا هفتاد سال بعد اصلاح و تغییر اساسی نیافت و حتی برخی از ماشین های او تا صد سال بعد بی وقفه کار کردند ولی استفاده این ماشین محدود بود و جز به کار تخلیه آب معادن نمی آمد و مصرف زغال آن نیز بسیار زیاد بود و تحول آن نیاز به اندیشه های تازه داشت که از علم و به ویژه از علم جدید و کمی حرارت گرفته شد.

انتهای خبر