بازگشت آرام آب و نفس‌های زندگی
به گزارش تاسیسات نیوز، دریاچه آرال روزگاری یکی از ۴ دریاچه بزرگ جهان بود. خشک شدن آرال سرنوشت‌های زیادی را تغییر داد. تلاش‌های فراوان برای احیای این دریاچه تا حدی به ثمر نشسته‌اند، هرچند از عظمت پیشین آرال تنها یک خاطره باقی مانده است.
دریاچه آرال زمانی یکی از ۴ دریاچه بزرگ جهان به شمار می‌رفت. این دریاچه آب شور که زمانی ارتفاع موج‌هایش به چندین متر می‌رسید، در شمال به قزاقستان و در جنوب به ازبکستان می‌رسد. آرال به صورت تحت‌الفظی به «دریای جزایر» ترجمه می‌شود. این نام به خاطر وجود بیش از هزار جزیره‌ای به این دریاچه داده شده بود که زمانی در دل آب‌های آن جا خوش کرده بودند.
آرال در گذشته ۶۸ هزار کیلومترمربع مساحت داشت، اما آب آن از دهه ۱۹۶۰ میلادی رفته رفته کم شد تا اینکه در نهایت دریاچه به ۴ دریاچه کوچکتر تقسیم شد. در سال ۲۰۰۹ دریاچه جنوب شرقی کاملا خشک شد و از آن تنها یک خاطره باقی ماند. دریاچه واقع در جنوب غرب نیز به حدی آب خود را از دست داد که در نهایت تنها نوار نازکی از آب در لبه‌های غربی باقی ماند تا نشان دهد که روزگاری در این محل دریاچه‌ای وجود داشته است.
تاریخ تلخ آرال
داستان تلخ آرال از زمانی آغاز شد که دولت اتحاد شوروی (سابق) در دهه ۱۹۶۰ برای افزایش کشت پنبه تصمیم گرفت مسیر دو رودخانه سیردریا و آمودریا را که بیشترین آب آرال را تأمین می‌کردند، تغییر دهد. ساخت و ساز سیستم‌های آبیاری برای منحرف کردن آب این دو رودخانه در اصل در دهه ۱۹۴۰ میلادی آغاز شده بود. در سال‌های دهه ۱۹۶۰ آب دریاچه هر سال حدود ۳ متر عقب‌نشینی کرد.
ساگنای ژوریم‌بتوف یکی از ساکنان اطراف این دریاچه بیش از ۵۶ سال روزی‌اش را از دریاچه آرال به دست می‌آورد. این ماهیگیر ۸۴ ساله با به یاد آوردن آن روزها می‌گوید: «وقتی آب خشک شد، ما هر چه در توان داشتیم انجام دادیم تا زنده بمانیم.»
خشک شدن آب دریاچه کویر نمکی را باقی گذاشت که کار کشاورزی را برای مردم محلی بسیار دشوار کرد. گروهی از ماهیگیرانی که بیکار شده بودند، به پرورش دام روی آوردند. برخی به قزاقستان رفتند تا در دریاچه‌های دیگر به صید ماهی مشغول شوند. امروزه شترها در زمین‌هایی چرا می‌کنند که در گذشته چندین متر زیر آب پنهان بودند.
در دهه ۱۹۹۰ میلادی اتحاد جماهیر شوروی فرو پاشید. حال دیگر عظمت دریاچه آرال هم به تاریخ پیوسته بود. با کم شدن تدریجی مساحت دریاچه، درصد شوری آب بالا رفته؛ آلودگی‌های زیست‌محیطی و تغییرات آب و هوایی کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داد. آنچه امروزه از دریاچه آرال باقی مانده، تنها دو قسمت است: بخش جنوبی در ازبکستان و بخش شمالی در قزاقستان.
کمیته‌ای بین‌المللی برای نجات دریاچه آرال شروع به کار کرد. قزاقستان نیز برای نجات بخش شمالی دریاچه که جزو خاک این کشور محسوب می‌شود، وارد عمل شد. برنامه نجات پیچیده نبود: ساختن سدی که قسمت باقی‌مانده دریاچه در شمال را برای همیشه از بخش جنوبی جدا کرد. کار ساخت سد در سال ۲۰۰۵ به پایان رسید.
در این بین کارشناسان هم نظارت بر این امر را بر عهده گرفتند که میزان جریان آب از سیردریا به آرال که در زمان شوروی به شدت کاهش یافته بود، بار دیگر افزایش پیدا کند.
آمار‌های رسمی نشان داده‌اند که در ده سال گذشته میزان صید ماهی در منطقه قیزیل‌اوردا ۵ برابر شده است.
خط ساحلی آرال که زمانی حدود ۱۰۰ کیلومتر از بندر سابق آرال فاصله گرفته بود، در حال حاضر به نوشته رویترز با احتساب نوسانات فصلی ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر از بندر سابق فاصله دارد. فاصله برخی از روستاها بار دیگر با دریاچه نزدیک شده و شوری آب آرال که زمانی پنج برابر شده بود، کمتر از گذشته شده که همین امر تنوع ماهی‌ها را افزایش داده است.
بازگشت آب و رونق دوباره ماهیگیری موجب احیای مجدد فرصت‌های شغلی شده است. برخی خانواده‌ها با وارد کردن و فروختن قایق‌های موتوری خرج زندگی‌شان را تأمین می‌کنند. اما قایق‌های کوچکی که امروزه ماهیگیران از آن استفاده می‌کنند هیچ شباهتی با قایق‌های پرابهت گذشته ندارند.
ساگنای ژوریم‌بتوف ۸۴ ساله هنوز در رویای گذشته به سر می‌برد. او می‌گوید: «این آرال کوچک یک دریاچه واقعی نیست. دریاچه قدیمی‌موج‌هایی داشت که ۷ متر ارتفاع‌شان بود.»
یک آرال دیگر این بار در ارومیه
سرنوشت تلخ آرال و ناپدید شدن آن می‌تواند بار دیگر اتفاق بیافتد، این بار برای دریاچه ارومیه؛ دریاچه‌ای که زمانی دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان بود. خشکی دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر با چنان شتابی پیش رفته که اینک به خطری بالقوه برای حیات مناطق اطراف تبدیل شده است.
خشک‌شدن این دریاچه تأثیر شگرفی بر اکوسیستم منطقه خواهد داشت. کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که نمک موجود در آب دریاچه در صورت خشک‌شدن دریاچه در محیط اطراف منتشر خواهد شد و زمین‌های اطراف را به طور وسیعی غیرقابل سکونت و کشاورزی خواهد کرد.
به گزارش ستاد احیای دریاچه ارومیه ارتفاع آب این دریاچه اردیبهشت امسال به نسبت میانگین سال گذشته ۱۲ سانتی‌متر کاهش یافته اما همچنان از میانگین سال ۹۳ اندکی بیشتر است. مطابق برخی برآوردها هنوز حدود ۹۰ درصد دریاچه ارومیه خشک است و اقدام‌های دولت یازدهم حداکثر در جهت تثبیت وضعیت کنونی و جلوگیری از خشکی کامل این دریاچه بوده است.
انتهای خبر