اقتصاد ایران در سالی که گذشت/ آمارهای توخالی!

تاسیسات نیوز – صدیقه بهزادپور: آغاز پساکرونا در سال جاری روزن امیدی برای فعالان اقتصادی در حوزه های مختلف بود که همگان امیدوار بودند تیم اقتصادی ابراهیم رئیسی، کاندید ریاست جمهوری دولت سیزدهم چه تغییراتی را در این زمینه انجام خواهد داد؟

طبل توخالی ساخت یک میلیون واحد مسکونی

 ساخت یک میلیون مسکن در سال یکی از وعده های مهم دولت رئیسی بود که توسط وزیر منتخب او «رستم قاسمی» در وزارت راه و شهرسازی داده شد و بسیار امکان پذیر و شدنی بود، اما قاسمی تا آخرین روزهایی که بر مسند این وزارتخانه بود نتوانست این قول را محقق کند و سرانجام نیز روی در خاک کشید اما بذرپاش وزیری که با رای اعتماد مجلس به این وزارتخانه راه یافت نیز تاکنون هیچ برنامه عملیاتی را در این خصوص ارائه نکرده است و بازار مسکن همچنان بلاتکلیف دراندیشه واگذاری مسکن مهر دوران احمدی نژاد است که هنوز به پایان نرسیده است.

 البته پیش بینی تامین منابع مالی لازم در این خصوص نیز به دلیل همکاری نکردن بانک ها محقق نشد و در نتیجه بذر ساخت مسکن ملی در سایه بی توجهی و اهمال و بی برنامگی های مسئولان ذیربط به نهال تبدیل نشد و درحد همان وعده باقی ماند. فقدان تعامل و زیرساخت های موجود و گرانی های روزافزون مصالح ساختمانی و شرایط دشوار اقساط این طرح برای مردم اجرای طرح را تا کنون به تعویق انداخته است. به گفته کارشناسان؛ هزینه سرمایه‌گذاری برای تأمین برق یک میلیون واحد مسکونی در سال حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که این مبلغ بیش از ۵۰ درصد بودجه وزارت نیرو را شامل می‌شود و به دلیل بدهی سنگین این وزارتخانه به بخش خصوصی، نمی‌توان چندان امیدی به جذب سرمایه در این بخش داشت. از دیگر موانع موجود در بخش ساخت مسکن ملی، وضعیت بحرانی منابع آبی است؛ تا جایی که بیش از ۳۰ شهر ایران در مرحله تنش آبی و کاهش بارندگی قرار دارند که توسعه شبکه آبرسانی به اطراف شهرها و اماکنی را که مسکن ملی ساخته می‌شود، بسیار سخت و طاقت‌فرسا کرده است (بارش‌های سیل‌آسای هفته‌های گذشته نیز که می‌شد با مدیریت به‌موقع و مؤثر تبدیل به یک فرصت طلایی جهت ذخیره‌سازی و احیای منابع زیرزمینی شود، با سوءمدیریت تبدیل به خرابی و ویرانی‌های جبران‌ناپذیری شد). از دیگر موانع مهم در ساخت مسکن ملی، هزینه‌های سرسام‌آور ساخت آن است؛ ساختی که قیمت‌های مختلفی برای آن ارائه می‌شود تا جایی که اختلافات شدیدی بین بخش خصوصی و دولت ایجاد کرده و این اختلاف قیمت‌ها ناشی از سیاست‌گذاری‌های غلط دولتمردان در بخش مواد اولیه و نیز واسطه‌گری بین بخش تولید مواد اولیه و سازنده‌ها بوده است. حال با توجه به عدم تمایل طرف ایرانی در‌خصوص احیای برجام و ناامیدی به نتیجه‌بخش‌بودن مذاکرات نباید امید چندانی به جذب سرمایه‌گذار خارجی در این بخش داشت. در‌خصوص ساخت مسکن ملی که ابراهیم رئیسی قول آن را داده بود، باید نتیجه‌گیری کرد که وجود تیم اقتصادی و مشاوره‌های قبل از انتخاباتی که منجر به دادن وعده‌های رؤیایی به جوانان شده بود، حکایت از ناکارآمدی تیم مشاوره، نامزد دیروز و رئیس‌جمهور فعلی ایران دارد.

افتخار ناقص تامین برق و گاز

 کاهش قطع برق و گاز خانگی طی سال جاری شاید از نقاط قوت این دولت باشد که البته  قطعی های گسترده در بخش صنعت و بنگاه های اقتصادی لکه های بزرگی بر این نقاط روشن در کارنامه دولت ایجاد کرده است. نبود سرمایه گذاری در بخش انرژی و تلاش نکردن برای کاهش ریسک سرمایه گذاری برای علاقمندان به این بخش در داخل کشور نیز از دیگر نقاط ضعف عملکرد دولت است که تحریم ها بر پیامدهای منفی آن در این خصوص افزوده است. هر چند به گفته کارشناسان با توجه به کاهش سرمایه گذاری داخلی و خارجی در حوزه برق و انرژی، این چالش هر ساله افزایش خواهد یافت و کسری گاز و برق بیش از پیش خود را نشان خواهد داد و به تدریج علاوه بر واحدهای صنعتی بخش خانگی را نیز با مشکل مواجه خواهد ساخت.

بحران کم آبی

از دیگر موانع موجود در بخش ساخت مسکن ملی، وضعیت بحرانی منابع آبی است؛ تا جایی که بیش از ۳۰ شهر ایران در مرحله تنش آبی و کاهش بارندگی قرار دارند که توسعه شبکه آبرسانی به اطراف شهرها و اماکنی را که مسکن ملی ساخته می‌شود، بسیار سخت و طاقت‌فرسا کرده است (بارش‌های سیل‌آسای هفته‌های گذشته نیز که می‌شد با مدیریت به‌موقع و مؤثر تبدیل به یک فرصت طلایی جهت ذخیره‌سازی و احیای منابع زیرزمینی شود، با سوءمدیریت تبدیل به خرابی و ویرانی‌های جبران‌ناپذیری شد). از دیگر موانع مهم در ساخت مسکن ملی، هزینه‌های سرسام‌آور ساخت آن است؛ ساختی که قیمت‌های مختلفی برای آن ارائه می‌شود تا جایی که اختلافات شدیدی بین بخش خصوصی و دولت ایجاد کرده و این اختلاف قیمت‌ها ناشی از سیاست‌گذاری‌های غلط دولتمردان در بخش مواد اولیه و نیز واسطه‌گری بین بخش تولید مواد اولیه و سازنده‌ها بوده است. حال با توجه به عدم تمایل طرف ایرانی در‌خصوص احیای برجام و ناامیدی به نتیجه‌بخش‌بودن مذاکرات نباید امید چندانی به جذب سرمایه‌گذار خارجی در این بخش داشت. در‌خصوص ساخت مسکن ملی که ابراهیم رئیسی قول آن را داده بود، باید نتیجه‌گیری کرد که وجود تیم اقتصادی و مشاوره‌های قبل از انتخاباتی که منجر به دادن وعده‌های رؤیایی به جوانان شده بود، حکایت از ناکارآمدی تیم مشاوره، نامزد دیروز و رئیس‌جمهور فعلی ایران دارد.

هر ایرانی بدون یارانه بنزین!

خبر پرجارو جنجال تخصیص یارانه بنزین به هر ایرانی با یا فاقد خودرو مدتی سرتیتر رسانه های کشور شد و حتی مدتی نیز به صورت پایلوت در جزیره کیش اجرا شد، اما مجتبی رضاخواه  نماینده در مخالفت با این طرح گفت: براساس این پیشنهاد سهمیه افرادی که اکنون خودرو دارند کاهش پیدا می‌کند پیشنهادی که ارائه شده قصد دارد ۲۰ میلیون لیتر از ۵۰ میلیون لیتر بنزینی که روزانه توزیع می‌شود را به خانواده‌های فاقد خودرو اعطا نماید. این به معنای کاهش سهمیه خانوارهای دارای خودرو است از سویی دیگر زمانی که بنزین به خانوارهای فاقد خودرو داده می‌شود آنها نیز به سراغ فروش آن و بازار می‌روند که خود زمینه افزایش قیمت بنزین را فراهم می‌کند. اگر قیمت بنزین افزایش یابد هزینه حمل و نقل عمومی نیز بالا می‌رود و این به ضرر همه جامعه است. در نهایت این طرح به سرانجامی نرسید و با آن موافقت نشد.

مالیات بر خانه های خالی و لوکس

تشدید تحریم ها و شکست مذاکرات برجام میزان درآمدهای نفتی دولت را بسیار کاهش داد از این رو دولت برای تامین درآمدهای دولتی و جلوگیری از کسر بودجه به «مالیات ستانی» روی آورد. تعریف طرح های مالیاتی جدید از جمله دستاوردهای بسیار مهم و شاخص دولت رئیسی طی سال جاری بوده است که البته معرفی برخی از آنها مالیات بر خانه های خالی و … از سال ۱۳۹۶ از سوی مجلس و دولت به طور جسته گریخته به آن پرداخته شد اما هیچ گاه فرصت اجرایی شدن نیافت. مالیات بر خودرو و مسکن های لاکچری، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر خانه های خالی و … از جمله طرح هایی به شمار می آید که توسط دولت معرفی شده و بر اساس پیش بینی های صورت گرفته بخش عظیمی از تحقق درآمدهای سال آینده بر دوش مالیات افتاده است. اما کارشناسان معتقدند با وجود اینکه مالیاتی ستانی یکی از شیوه های مرسوم در سراسر جهان است اما زیرساخت مناسبی در کشور به ویژه در زمان کسادی کسب و کارها وجود ندارد و علاوه بر این فرارها و معافیت های مالیاتی بسیاری در کشور وجود دارد که گویا دولت و در مجموع بدنه نظام قادر به برخورد و مقابله صحیح با آنها نیست.

در هر صورت مسکن و انرژی (نفت وگاز) یکی از زیرساخت های توسعه اقتصادی در هر کشوری محسوب می شود و در حقیقت چرخ مولد اقتصاد به ویژه در ایران محسوب می شود که به دلیل تحریم و شرایط پساکرونا و البته مدیریت نامطلوب در سطوح مختلف سال خوبی را پشت سر نگذاشت و پیش بینی می شود در صورتی که تغییراتی سازنده دراین حوزه رخ ندهد، سالی دشوار و «گران» را از هر نظر در سال آینده در پیش رو خواهیم داشت.