خطرهاي نامحسوس دکل هاي برق فشار قوي در کمين شهروندان

آن سوتر نقطه ديگري در حاشيه بوستان آزادگان باز هم دکل هاي فشار قوي برق باعث نگراني ساکنان منطقه شده است به ويژه وقتي با باراني شدن هوا جرقه هاي ريز برق به خوبي ديده مي شود. حتي اگر فردي نزديک اين دکل ها باشد مي تواند صداي اين جرقه ها را هم بشنود. در قسمت ديگري از تهران، در حاشيه بزرگراه شهيد محلاتي و بزرگراه بعثت و خاوران هم که به واسطه قرار گرفتن در جنوب تهران، جمعيت بيشتري را در خود جاي داده، همين دکل ها به وفور ديده مي شود. بي آن که ساکنان اين مناطق بدانند حضور اين ميهمان ها در حاشيه محل زندگي آن ها چه عوارض خطرناکي را براي آن ها دارد. ديگر بزرگراه ها هم از اين غول هاي آهني خطرناک بي نصيب نيستند. در حاشيه اتوبان هاي کردستان و حکيم هم حضور اين دکل ها به خوبي مشهود است. اين جاست که نمي دانيم به نصب اين دکل ها در حريم زندگي انسان ايراد وارد کنيم يا به ساختمان سازهايي که بي توجه به رعايت استاندارد حريم اين دکل ها، سقف ساختمان هاي بلندي را که مي سازند بالاتر مي برند و يا به مسئولاني که بايد با نظارت بر رعايت قانون مراقب باشند حريم مشخص شده نقض نشود.

متأسفانه محسوس نبودن آسيب هايي که مردم اين مناطق را تهديد مي کند باعث شده مسئولاني که به خوبي از تبعات خطرناک اين موضوع با خبرند، بي توجه به نصب اين دکل ها و بدون در نظر گرفتن حريمي که در قانون مشخص شده است آن چنان که لازم است حساسيتي به ماجرا نشان ندهند و اين همان هشداري است که قرار است در اين گزارش به آن بپردازيم.

موضوع رعايت نشدن نصب دکل هاي برق فشار قوي در نزديکي محل زندگي مردم معضل تازه اي نيست. بر حسب ولتاژ بايد حريمي براي دکل هاي برق فشار قوي در سطح شهر در نظر گرفته شود و اين حريم در قانون مصوب سال ۱۳۴۷ مشخص شده است.

از آن جا که رسيدگي به سلامت و محيط انساني يکي از اهم وظايف سازمان محيط زيست است چندي پيش محمدجواد محمدي زاده رئيس اين سازمان اظهار کرد: سازمان حفاظت محيط زيست در مورد رسيدگي به دکل هاي برق فشار قوي وظيفه شخصي بر عهده ندارد، چرا که چنان چه اين حريم ها رعايت نشود و سلامت شهروندان به خطر بيفتد بايد وزارت بهداشت وارد عمل شود. از سوي ديگر از نظر ساخت وساز هم شهرداري ها بايد در حدود مجوزها حريم تعيين شده را رعايت کنند و در ارائه مجوز ساخت دقت داشته باشند. اداره برق و وزارت نيرو نيز بايد استانداردهاي جهاني را لحاظ کنند. اين تأکيدات رئيس سازمان حفاظت از محيط زيست در حالي است که شواهد امر نشان مي دهد در حال حاضر حتي قانون قديمي تعيين حريم دکل هاي برق هم رعايت نمي شود آن هم در حالي که کارشناسان معتقدند با توجه به تحقيقات علمي انجام گرفته لازم است اکنون دامنه اين حريم توسعه يابد و دستگاه هاي متولي مختلف هم براي اجراي آن با يکديگر تعامل و همکاري داشته باشند. بر اساس قانون سازمان برق ايران در سال ۱۳۴۷، حريم خطوط به ۲ دسته «حريم درجه يک» و «حريم درجه ۲» تقسيم بندي شده است. در مورد حريم درجه يک اقدام به هرگونه عمليات ساختماني و ايجاد تأسيسات مسکوني، دامداري يا باغ، درختکاري و انبارداري تا هر ارتفاع ممنوع است. فقط زراعت فصلي و سطحي و حفر چاه و قنات و راه سازي و شبکه آبياري با اجازه وزارت نيرو و رعايت اصول حفاظتي مجاز است. آن هم مشروط بر اين که سبب ايجاد خسارت براي تاسيسات خطوط انتقال نشود. اما در حريم درجه ۲، فقط ايجاد تاسيسات ساختماني اعم از مسکوني، صنعتي و مخازن سوخت، تا هر ارتفاع ممنوع است. با وجود اين قانون، گسترش بي رويه شهر و نظارت ناکافي بر ساخت وسازها در اين حريم هم چنان ادامه دارد. در حالي که نه فقط اجراي همين قانون هم ضروري است بلکه لازم است بر روي قانوني که ۴۴ سال از تصويب آن مي گذرد تجديد نظر شود.

در اين باره مهندس امير فاتح وحدتي رئيس مرکز ملي هوا و تغيير اقليم سازمان محيط زيست کشور از اقداماتي مي گويد که اين سازمان با مشارکت وزارت نيرو و با همکاري دانشگاه تهران انجام داده است. به گفته وي سازمان محيط  زيست طي ۲ سال اخير با مشارکت دانشگاه تهران تحقيقاتي را انجام داده که به تشکيل کارگروهي متشکل از کارشناساني از محيط زيست و وزارت نيرو منجر شده است. وي ادامه مي دهد: از جمله کارهايي که اين کارگروه بر عهده دارد تدوين پيش نويس جديد براي آيين نامه ضوابط و فواصل حريم هاي دکل ها با همراهي وزارت نيرو مي باشد که در حال حاضر هنوز به اتمام نرسيده است. وي خاطرنشان مي کند: پس از جمع بندي و تدوين آيين نامه ضوابط حريم دکل هاي فشار قوي برق، اين آيين نامه از طريق وزارت نيرو براي اجرا ابلاغ مي شود.

وي توضيح مي دهد: در اين آيين نامه، هم موضوع تبعات ناشي از گسترش برق فشار قوي مورد بررسي قرار گرفته است و هم تبعات ناشي از آنتن هاي دکل هاي مخابراتي. ضمن آن که همه عوامل و نشانه هايي که در اين مسئله تاثيرگذارند نيز بررسي شد.

نتايجي هم به صورت جدول هايي مشخص تعيين شده است که در حال حاضر با وزارت نيرو و وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و سازمان انرژي اتمي در حال همفکري درباره آن ها هستيم که اميدواريم به زودي به جمع بندي مشخصي در اين باره برسيم و آن را براي اجرايي شدن ابلاغ کنيم.

فاتح با تاکيد بر ضرورت اصلاح قانون حريم خطوط انرژي برق تصريح مي کند: اين قانون متعلق به سال ۱۳۴۷ است و براي اصلاح آن جلساتي را با وزارت نيرو در دستور کار داريم که به زودي اين قانون با يک جمع بندي جديد ابلاغ خواهد شد.

دکتر اصيليان معاون سابق محيط انساني سازمان محيط زيست نيز با تاکيد بر ضرورت بازبيني اين قانون اظهار مي کند: در گذشته موضوع بازنگري در قانون تعيين حريم خطوط انرژي و بيشتر کردن فواصل دکل ها مطرح بود ولي به نظر مي رسد هنوز در اين باره تجديدنظر نشده است.

وي با اشاره به رعايت نکردن حريم خطوط انتقال برق به دليل نظارت ناکافي دستگاه هاي مسئول و رشد بي رويه شهرها خاطرنشان مي کند: بر اساس يافته هاي پزشکي لازم است در قانون حريم خطوط برق فشار قوي تجديدنظر شود و حريم ها بسته به ميزان ولتاژ برق توسعه يابد.

وي در توضيح بيشتر با تاکيد بر مشخص شدن مسير برق هاي فشار قوي اظهار مي کند: موضوع مهمي که در مباحث محيط زيست مورد تاکيد است ارزيابي مسير عبور برق هاي فشار قوي است. به عبارتي همان گونه که آثار زيست محيطي براي بسياري از پروژه ها مورد توجه قرار مي گيرد، مسيرهاي برق فشار قوي هم بايد مورد ارزيابي قرار بگيرد و مسير آن بر اساس مطالعه انتخاب شود، به اين معني که مسيري انتخاب نشود که از ايستگاه ها و مناطق حساس عبور کند، چرا که اين موضوع مي تواند گياهان و حتي حيوانات حيات وحش را نيز تحت تاثير قرار دهد. ضمن آن که اين خطوط نبايد از مناطق امن و مناطق حفاظت شده محيط زيست عبور کند. وي تصريح مي کند: به هر حال بر اساس قانون حريمي بين ۵۰ تا ۱۰۰ متر در نظر گرفته شده ولي متاسفانه براي اجراي اين حريم نظارت کافي صورت نگرفته است.

اصيليان خاطرنشان مي کند: دستگاه هاي مرتبط بايد در اين باره تذکرات لازم را بدهند و نظارت هاي لازم را داشته باشند. حتي از همين الان هم بايد اين قضيه جدي گرفته شود. وزارت نيرو و وزارت مسکن و شهرسازي بايد در بسياري از قوانين با وزارت خانه هاي ديگر همکاري و همياري داشته باشند و حتي ساکنان مناطقي که در نزديکي اين خطوط هستند نيز با اين دستگاه ها همکاري لازم را اعمال کنند. به عبارتي وزارت مسکن و شهرسازي، وزارت راه و وزارت نيرو بايد در کنار هم اين مشکلات را رفع کنند و اگر طي اين مدت در کنار اين پست هاي برق مناطق مسکوني شکل گرفته اند بايد نسبت به جابه جايي آن ها اقدام کنند. در غير اين صورت نزديکي اين دکل ها با محل زندگي شهروندان ممکن است آثار مخربي داشته باشد.

وي خاطرنشان مي کند: حتي اگر مسير مناسب اين خطوط در گذشته بر اساس مطالعه نبوده است وزارت نيرو بايد با جديت براي اين مشکل راهکاري بينديشد. ضمن آن که اگر در اين مناطق توسعه بي رويه صورت گرفته و مردم خانه هاي خود را نزديک دکل هاي برق فشار قوي ساخته اند بايد براي جابه جايي آن ها اقدام شود.

اصيليان اضافه مي کند: استانداردي که توسط اداره برق براي اين پست هاي برق در نظر گرفته شده است فاصله ۵۰ متر از منطقه مسکوني يا مراکز تجاري است ولي ما مي بينيم که در بسياري از نقاط اين حريم رعايت نشده است. البته وزارت نيرو در اين باره مدعي است حريم قانوني رعايت شده است اما توسعه بي رويه شهرها باعث شده که خيلي از مناطق مسکوني در حريم برق هاي فشار قوي قرار گيرد. اين مسئله در بسياري از شهرها اتفاق افتاده است. به عنوان مثال ما در گذشته تحقيقي را در کرمانشاه انجام داديم که عموماً مناطق مسکوني در بسياري مناطق حتي در زير دکل ها ساخته شده بود. در برخي از مناطق تهران هم به ويژه مناطقي که در حاشيه شهر قرار دارند اين گونه موارد ديده مي شود. به هر حال برنامه ريزي بايد به شکلي باشد که برق هاي فشار قوي از مناطق مسکوني عبور نکند و جلوي توسعه بي رويه هم گرفته شود تا مردم در نزديکي اين پست ها اسکان نگيرند.

پي گيري ما از نمايندگان مجلس و اعضاي کميسيون انرژي کاملاً نااميدمان کرد! «تاکنون چنين موضوعي در مجلس طرح نشده است» اين جمله اي بود که تعدادي از اعضاي کميسيون انرژي مطرح کردند. تنها محمد سعيد انصاري با گفتن اين مسئله که خطرها و آسيب هاي دکل هاي برق فشارقوي اهميت زيادي دارد اظهار مي کند: اگر چه اين موضوع مهم است اما تاکنون بحثي در کميسيون در مورد آن انجام نگرفته است. وي ادامه مي دهد: البته اميدوارم مسئله اي که طرح کرديد در هفته کاري اخير يکي از موضوعات مورد بحث کميسيون باشد. وي البته با تاکيد بر آثار منفي قرار گرفتن دکل هاي برق فشار قوي در مناطق مختلف شهرهاي بزرگ اظهار مي کند: متاسفانه اين موضوع به ويژه در شهر تهران واقعيت تلخي است که وجود دارد اما در اين مورد چکار مي توان انجام داد؟ واقعاً برق فشار قوي را از چه مسيري مي توان در شهر شلوغي مانند تهران عبور داد که در نزديکي مناطق مسکوني يا تجاري نباشد و حريم آن رعايت شود و نيز آثار سوء آن به مردم نرسد؟

وي اضافه مي کند: تهران مانند تار عنکبوت شده است. همه جا ساخت وساز شده و همه جا هم نياز به انتقال برق هست. متاسفانه در بعضي نقاط مانند شهرهاي بزرگ از جمله تهران واقعاً راه حل درست و روشني وجود ندارد و به ناچار برق فشار قوي در مسيرهايي قرار مي گيرد که براي مردم خطرآفرين است.

اگرچه کشور ما براي تعيين حريم عبور خطوط برق فشار قوي هنوز از قانون قديمي آن هم به صورت ناقص استفاده مي کند اما وجود فناوري هاي پيشرفته باعث شده کشورهاي ديگر خطرهاي اين موضوع را به مراتب در کشور خود کاهش دهند. همان گونه که طبق بررسي هاي انجام گرفته در بسياري از کشورهاي توسعه يافته و اروپايي و حتي کشورهايي مانند امارات، کابل هاي برق فشار قوي با پوشش هاي ويژه از درون شبکه هاي تاسيسات شهري عبور مي کنند که اين امر علاوه بر آزادسازي فضاي سطح زمين از بروز مشکلات مختلف از جمله برق گرفتگي هاي احتمالي در صورت سقوط و تاثيرات آن بر سلامتي شهروندان به ميزان قابل توجهي کاسته است.

معاون سابق محيط انساني سازمان محيط زيست نيز به قوانين مربوط به حريم عبور خطوط انرژي در ديگر کشورها اشاره مي کند و مي گويد: در کشورهاي توسعه يافته معمولاً مسيرهاي عبور انرژي مشخص است. در اين کشورها براي انتقال انرژي، از تير برق کمتر استفاده مي شود به عبارتي کانال هايي را براي برق هاي فشار قوي و حتي برق هاي معمولي که عموماً زير زميني است در نظر مي گيرند. علاوه بر اين، آن ها از کابل هايي استفاده مي کنند که عايق هاي مخصوصي دارد. اين عايق ها از ايجاد ميدان هاي بيشتر در فضا جلوگيري مي کند. وي مي افزايد: در اين کشورها به واسطه استفاده از فناوري هاي جديد حريم ها به درستي رعايت شده در حالي که فناوري هاي ما به روز نشده است. ضمن آن که در کشور ما به دليل گران بودن هزينه انتقال اين خطوط به کابل هاي زيرزميني و توليد نشدن کابل هاي ويژه زيرزميني، به اين موضوع مهم بي توجهي شده و مورد سهل انگاري قرار گرفته است و تنها در تعداد انگشت شماري از کلان شهرها، اقداماتي نه چندان چشمگير براي انتقال اين خطوط به زيرزمين انجام شده است.

متاسفانه رعايت نکردن اصول و حريم دکل هاي برق قوي در مناطق شهري و بي توجهي به نکات ايمني علاوه بر مشکلاتي که به صورت نامحسوس دارد گاهي منجر به حوادث ناگوار و تلخي مي شود که نبايد از کنار آن به سادگي گذشت. در اين باره مي توان به خبري اشاره کرد که در مهر ماه توسط پايگاه اطلاع رساني پليس مخابره شد. در اين خبر آمده است در اثر برخورد يک دستگاه جرثقيل خاور با کابل برق فشار قوي ۲۰ هزار ولتي در بزرگراه محلاتي تهران، راننده تبديل به خاکستر شد. اين اتفاق در اثر بي احتياطي راننده جوان و برخورد جرثقيل خودرو با کابل برق فشار قوي ۲۰ هزار ولتي رخ داد و راننده غافل از اين که تمام خودرو بر اثر اتصال با کابل برق فشار قوي، برق دار شده هنگام پياده شدن از خودرو و دست زدن به در آن دچار برق گرفتگي شد. شدت برق گرفتگي به حدي بالا بوده که دست راننده جوان قطع شد و لحظاتي بعد خود وي نيز سوخت و در نهايت فوت کرد. البته اين خبر نمونه اي از حوادثي است که با قرار گرفتن اين دکل هاي برق فشار قوي در محل زندگي مردم مي تواند تکرار شود.

هشدار نسبت به رعايت نکردن ايمني موضوعي است که معاون سابق محيط انساني سازمان محيط زيست نيز به آن اشاره مي کند. اصيليان مي گويد: نزديکي با اين پست هاي برق فشار قوي مشکلات ايمني هم به دنبال دارد. وي ادامه مي دهد: ميدان هايي که اين پست هاي برق ايجاد مي کنند فوق العاده قوي است و اگر فردي در آن ميدان قرار بگيرد دچار برق گرفتگي مي شود. اين برق گرفتگي بسيار وحشتناک با سوختگي بسيار شديد است و عموماً هم منجر به مرگ مي شود. بنابراين بايد از اين که افراد در معرض اين ميدان ها قرار بگيرند جلوگيري شود و اين مسئله بايد توسط دستگاه هاي مربوط جدي گرفته شود.

وي خاطرنشان مي کند: برق هاي فشار قوي بر مبناي ميزان ولتاژي که دارند خطرناک هستند. به عنوان مثال برق هاي فشار قوي معمولاً ۶۰ هزار ولت و ۲۲ هزار ولت و بالاتر هستند و به همان ميزان که قوي ترند و ولتاژ بالاتري دارند، مي توانند ميدان هاي قوي تري را در اطراف خود ايجاد کنند. مثلاً پست هاي ۶۰ کيلو ميدان هاي قوي تري را نسبت به پست هاي ۲۲ کيلو يا ۲۲ هزار ولت دارند. بنابراين اين ميدان ها خطرناک ترند.

اما کارشناسان و مسئولان محيط زيست هشدار مي دهند کساني که در محدوده کابل هاي برق فشار قوي زندگي مي کنند در معرض ابتلا به بيماري هايي چون سرطان قرار دارند.

موضوعي که به نظر مي رسد ساکنان حوالي چنين مناطقي خودشان هم به خوبي از آن باخبر شده اند. امير فاتح وحدتي در اين باره معتقد است که امواج الکترومغناطيسي نه تنها بر انسان ها بلکه بر محيط اطراف نيز تاثير مي گذارد. وي مي گويد: هر چقدر ميزان ولتاژ برق بالاتر باشد اين امر تاثيرات مخرب بيشتري بر محيط اطراف خواهد داشت و در درازمدت هم مي تواند بر روي باروري و ايجاد برخي سرطان ها که منشاء عصبي دارند تاثيرگذار باشد.

اصيليان نيز در اين باره توضيح مي دهد: بر اساس تحقيقات انجام گرفته قرار گرفتن در معرض ميدان هاي مغناطيسي مي تواند موجب جهش هاي خوني شود و يا بر روي ژن ها و اعصاب و روان تاثير بگذارد. وي خاطرنشان مي کند: اثر اين ميدان هاي مغناطيسي بر کودکاني که در سن رشد هستند يا زنان باردار و همچنين افراد سالخورده بسيار جدي و خطرناک است. وي تصريح مي کند: سقط جنين، شيوع بسياري از بيماري ها از جمله بيماري هاي خوني و قلبي و عروقي از جمله مشکلاتي است که در پي دارد.

از اين رو با توجه به تاثيرات زيان بار اين امواج که توسط بسياري از مراجع علمي به اثبات رسيده، لازم است راهکارهاي اساسي براي کاهش تاثيرات زيان بار اين امواج در کشور اتخاذ شود.

به هر صورت اظهارنظرها و گفته هاي کارشناسان متخصص اين حوزه و هشدارهاي جدي کارشناسان حوزه سلامت و بهداشت کشور گوياي اين واقعيت است که نمي توان آثار مخرب نصب اين دکل ها و خطوط برق فشار قوي بر سلامت شهروندان و به ويژه ساکنان اطراف اين محدوده را انکار کرد حتي اگر اين تاثيرات مخرب مشهود و عيني نباشد.

بنابراين لازم است تا قبل از آن که آثار طولاني مدت و مخرب اين امواج تبديل به نگراني جبران ناپذير شود براي اين موضوع تدبيري اساسي انديشيده شود. قبل از آن که بيشتر از اين سلامت مردم به خطر بيفتد!

کارشناسان و مسئولان محيط زيست هشدار مي دهند کساني که در محدوده کابل هاي برق فشار قوي زندگي مي کنند در معرض ابتلا به بيماري هايي چون سرطان قرار دارند. اثر اين ميدان هاي مغناطيسي بر کودکاني که در سن رشد هستند يا زنان باردار و همچنين افراد سالخورده بسيار جدي و خطرناک است. سقط جنين، شيوع بسياري از بيماري ها از جمله بيماري هاي خوني و قلبي و عروقي از جمله مشکلاتي است که در پي دارد. از اين رو با توجه به تاثيرات زيان بار اين امواج که توسط بسياري از مراجع علمي به اثبات رسيده، لازم است راهکارهاي اساسي براي کاهش تاثيرات زيان بار اين امواج در کشور اتخاذ شود.

پایان پیام/.