به گزارش تاسیسات نیوز، همان طور که مي دانيد از گذشته تا به امروز کنترل عفونت يکي از دغدغه هاي مهم و قابل توجه کادر درماني بيمارستان ها و درمانگاه ها بوده است و تحقق نيافتن اين امر براي بيمار باعث انتقال عفونت و افزايش طول درمان و تحميل هزينه هاي سنگين و در بعضي موارد صدمات جبران ناپذير مي شود.
در اين ميان استفاده صحيح از تجهيزات و به کارگيري آن در راستاي عملکرد تعريف شده، از جايگاه بسيار مهمي برخوردار است و همچنين داشتن اطلاع دقيق از ايمني، عملکرد و کاليبره بودن اين تجهيزات موضوعاتي است که در صورت عدم تحقق هر يک، باعث عدم نيل به اهداف کاربران آن ها که همان کنترل عفونت است خواهد شد، براي اولين بار يک دانشمند آلماني در سال 1984 به نام L .Heim براي حفاظت پرسنل از بيماري ها و خطرات توصيه کرد که نمونه هاي آزمايشي را پس از اتمام کار بسوزانند، بجوشانند يا ضدعفوني کنند. در اين مقاله بيشتر با مبحث اتوکلاو و مباحث مربوط به آن آشنا مي شويم.
در ابتدا به تعريف هاي اوليه مهم در اين مبحث مي پردازيم.
♦ اتوکلاو (Autoclave) : اين کلمه از دو کلمه Auto به معني خودکار و Clave به معني قفل شونده تشکيل شده است و در کل به معني دستگاه خود قفل شونده براي استريل مواد، توسط بخار تحت فشار است. اين دستگاه به طور متداول در مراکز بهداشتي درماني از جمله بيمارستان ها استفاده مي شود که در ادامه بيشتر با آن آشنا مي شويد.
♦ استريل: واژه استريل به معناي عاري از ميکروارگانيزم هاي زنده است.
♦ استريليزاسيون: به فرايندي مي گويند که طي آن تمامي ميکروارگانيزم ها و عوامل انتقال دهنده آنها از جمله قارچ، باکتري٬ اسپور باکتري و ويروس را از سطح يک جسم از بين برده يا غير فعال کرده به طوري که احتمال وجود ميکرو ارگانيزم هاي زنده در اجسامي که تحت اين فرايند قرار مي گيرند کمتر از يک ميليونيم باشد.
♦ استريلايزر: دستگاهي که عمل استريليزاسيون را انجام مي دهد که در اين مقاله اتوکلاو روميزي مقصود ما است.
انواع اتوکلاو
با توجه به نوع ابزارآلات، اتوکلاوها به سه کلاس N و S و B طبقهبندي ميشوند. اين طبقهبندي به منظور صحت عمل کرد استريليزاسيون با توجه به نوع وسايل صورت ميگيرد.
کلاس N
در خريد اين نوع اتوکلاو بايد بسيار دقت کرد. بر اساس استاندارد اين اتوکلاو قادر است ابزار آلات جامد بدون پوشش را استريل نمايد. به اين ترتيب تضميني براي استريل وسايل پوششدار (مثل پارچه يا کاغذ هاي مديکال) و نيز وسايل حفره دار وجود ندارد.
کلاس S
وسايلي که در اين نوع اتوکلاو ميتوان استريل کرد توسط کارخانه سازنده مشخص ميشود. اين اتوکلاو ميتواند ابزار آلات بدون پوشش جامد يا پوشش دار جامد، مواد نساجي مثل پارچه، گاز تک لايه و وسايل سوراخ دار B را استريل نمايد.
يک اتوکلاو کلاس S ميتواند با پمپ وکيوم يا بدون آن تجهيز شود و قطعاً داراي سيکل خشککن است.
کلاس B
اين اتوکلاو ميتواند تمام انواع ابزار و وسايل پوشش دار جامد و بدون پوشش، مواد نساجي و ابزار سوراخ دار مدل B و مدل A را استريل کند.
اتوکلاو هاي اين رده داراي پمپ وکيوم قدرتمندي است که ميتواند تا حدود 9/0 – بار خلاء ايجاد کند.
روش هاي استريليزاسيون
استريليزاسيون وسايل پزشکي شامل روش هاي فيزيکي و شيميايي و پرتو دهي مي شود که از جمله اين روش ها مي توان به روش هاي زير اشاره کرد.
لازم به ذکر است که هر يک از اين روش ها داراي معايب و مزاياي مخصوص به خود است اما به طور متداول از روش بخار استفاده مي شود به دليل اين که به طور کلي نسبت به ساير روش ها ايمن تر، سريع تر و ارزان تر است.
بخار ( گرماي مرطوب )
هواي داغ (گرماي خشک )
پرتوي الکتروني
گاز و محلول فرمالدئيد
پلاسما ( پراکسيد هيدروژن )
محلول شيميايي ضدعفوني / استريل کننده
گاز اتيلن اکسايد
اشعه گاما
مراحل استريليزاسيون ابزار هاي پزشکي شامل موارد زير است که در ادامه به توضيح هر يک مي پردازيم :
تميز کردن وآلودگي زدايي
آماده سازي
بسته بندي
فرايند استريليزاسيون
اتمام فرايند استريليزاسيون
نگهداري اقلام استريل شده
تميز کردن وآلودگي زدايي که ضدعفوني و بر طرف کردن آلودگي از سطح ابزار که کمک شايان توجهي به بهبود فرايند استريليزاسيون مي کند.
جهت بسته بندي ابزار قبل از فرايند استريليزاسيون بايد از اجناسي استفاده کنيم که اولا نسبت به عامل استريل کننده نفوذ پذير و ثانيا نسبت به ورود ميکرو ارگانيسم ها نفوذ نا پذير باشند.
فرايند استريليزاسيون بر اساس سازمان بهداشت جهاني در سه حالت زير صورت مي گيرد و لازم به ذکر است که وسايل مختلف در يکي از شرايط زير قابليت تحمل شرايط را داشته و انتخاب شرايط بستگي به کتابچه راهنماي دستگاه که توصيه سازنده دستگاه است و نوع و وسايل استريل دارد.
در مرحله بعد اين فرايند جهت تعيين مشخصات بسته هاي استريل شده از نوار چسب هاي مخصوصي استفاده مي شود که نسبت به بخار آب حساس بوده وتغيير رنگ مي دهد در واقع اين برچسب ها نشانگر آن است که بسته ها توسط بخار اب استريل شده است.
حال نوبت به اتمام فرايند استريليزاسيون مي رسد که در اتو کلاو هاي اتوماتيک پس از اتمام سيکل استريليزاسيون، گرما به طور خودکار قطع شده و فشار رو به کاهش مي رود.
اما در اتوکلاو هاي غير اتوماتيک، بايد کاربر پس از 30 دقيقه جهت اقلام بسته بندي شده و 20جهت اقلام باز منبع گرمايي را از دستگاه قطع کند.
سپس منتظر بماند تا نمايشگر فشار عدد صفر را نشان دهد و بعد درب دستگاه را باز کند تا بخار باقي مانده از محفظه خارج شود، توجه کنيد که ابزار و اقلام را تا خشک شدن کامل آنها بايد در اتوکلاو باقي گذاشت که ممکن است تا سي دقيقه به طول انجامد زيرا اگر اقلام به صورت مرطوب از دستگاه خارج شوند مي توانند به سرعت و به راحتي ميکروارگانيزم ها را به سرعت از محيط دريافت کرده و آلوده شوند.
در آخرين مرحله، نگهداري اقلام استريل شده انجام مي پذيرد، در اين مرحله بايد بسته ها يا ابزار استريل شده و خشک شده را توسط وسيله استريل از درون دستگاه خارج کرده و روي سطحي که با کاغذ استريل شده پوشانده شده است قرار داد تا اين که دماي آن کاهش يافته و به دماي محيط برسد.
اين عمل ممکن است چند ساعت به طول انجامد در واقع اين عمليات قبل از نگهداري صورت مي پذيرد، لازم به ذکر است نگهداري صحيح ابزار هاي استريل شده به اندازه فرايند استريليزاسيون حائز اهميت است.
نکات مهم در اين بخش
♦ در صورت عدم اطمينان در مورد استريل بودن و يا نبودن بسته ها بايد آنها را آلوده در نظر گرفته و مجددا استريل کرد.
♦ در صورت اتمام تاريخ انقضا يا پاره شدن بسته ها، بايد بسته بندي مجدد صورت پذيرد زيرا کاغذ استريل شده امکان نفوذ مجدد بخار را نمي دهد.
♦ بسته هاي استريل شده بايد در شرايط اتاق تميز يعني يک مکان خلوت، داراي تردد کم، دماي محيطي مناسب، خشک يا داراي رطوبت کم و درون کابينت هاي دربسته قرار گيرند.
♦ اقلام و ابزار باز يا بسته بندي نشده را بايد فورا پس از اتوکلاو کردن استفاده نمود يا اين که درون يک ظرف مخصوص در بسته و استريل حداکثر تا يک هفته نگهداري کرد و از نگهداري آنها در انبار هاي غير استريل و مکان هاي پر تردد اجتناب ورزيد.
ساختار اتوکلاو روميزي
يک اتوکلاو روميزي از قسمت هاي زير تشکيل شده است که اين اجزا از قسمت هاي پايه يک اتوکلاو روميزي محسوب مي شوند و توليد کننده هاي مختلف با توجه به نياز بازار و خواسته مشتريان مي توانند قسمت هاي مختلفي از قبيل پرينتر و … به ان اضافه کنندکه به کاربر در داشتن اطلاع دقيق تر کمک مي کند.
Chamber( چمبر يا اتاقک )
Jacket ( جکت يا جداره )
Heater ( هيتر )
Interlock Release Device (قفل درب )
Jacket Pressure Gauge ( نشانگر فشار جداره )
Electronic Control System ( سيستم کنترل الکترونيکي )
Control Panel ( صفحه کنترل )
Reservoir ( مخزن آب )
Chamber Drain ( فاضلاب چمبر )
Jacket Drain ( فاضلاب جکت )
Reservoir Drain ( فاضلاب مخزن آب )
Vacuum Pump ( پمپ خلاء )
Fan Condenser ( فن کندانسور )
Reservoir Overflow Drain ( تخليه سرريز مخزن آب )
Overheat Protector (محافظ دماي بيش از حد )
Safety Valve ( شيرهاي ايمني )
Air Filter ( فيلتر هوا )
نکات قابل تامل
با توجه به فشاري که دستگاه اتوکلاو در آن کار ميکند، لازم است درب اتوکلاو مجهز به سيستم قفل مکانيکي و نيز الکترومگنتيک باشد و تا زماني که فشار دستگاه به صفر نرسد، درب دستگاه باز نشود.
بهتر است جنس چمبر حتي المقدور از جنس فولاد ضد زنگ
(Stainless Steel) باشد و المنت دور تا دور چمبر قرار گرفته باشد تا گرما کاملاً به طور يکنواخت توزيع شود (در پايان عمليات دستگاه به منظور خشک کردن ابزارآلات وارد عمل خواهد شد).
استفاده از چاپگر به منظور مستندسازي عمليات استريليزاسيون، گزينه مناسبي در دستگاههاي اتوکلاو است.
نوع مطلوبي از اتوکلاوها مجهز به سيستم Water Clean است، بدين ترتيب دستگاه بهطور مستقيم به لوله کشي آب شهر متصل شده و نياز به آب مقطر از ميان ميرود.
اتوکلاوهاي سريع (Fast) با کاهش زمان خشککردن، سرعت عمليات دستگاه را به مراتب افزايش مي دهد.
سخن پاياني
اين مقاله تنها بخش بسيار کوچکي از مباحث مفيد و اطلاعات اين دستگاه محسوب مي شود .
اتو کلاو روميزي مانند هر دستگاه ديگر و سايرروش هاي استريليزاسيون ابزار و اقلام پزشکي داراي مزايا و معايب خاص خود است، اما به طور کلي امروزه يکي از متداول ترين و سريع ترين و ارزان ترين راه هاي استريليزاسيون ابزار و اقلام پزشکي است، که اين موضوع هرگز به معني تاييد و خوب بودن استفاده از آن نيست. گستره استفاده وکاربرد هاي آن بسيار وسيع است.
منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی
انتهای خبر