با این که طرح مسکن اقتصادی با مخالفان بسیاری مواجه است، اما اگر تمام جوانب برای اجرای چنین طرحی بررسی و طرح به درستی اجرا شود، شاهد جوابگویی به نیاز بخشی از جامعه خواهیم بود.
تاسیسات نیوز: طرح ساخت مسکن اقتصادی که از سال گذشته مطرح شد، تاکنون با موجی از موافقت‌ها و مخالفت‌ها روبه‌رو بوده است. آخرین اخبار درباره آغاز ساخت مسکن اقتصادی، به نیمه نخست اردیبهشت‌ماه سال جاری برمی‌گردد که اعلام شد تفاهم‌نامه همکاری بین وزارت راه و شهرسازی و اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران، در راستای اجرایی کردن طرح مسکن اقتصادی امضا شده است.
بر اساس تفاهم‌‌‌‌نامه‌ای که بین وزارت راه و شهرسازی و اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران به امضا رسیده، قرار است تعاونی‌های مسکن با ظرفیت ساخت یک میلیون واحد مسکونی به این طرح چهار میلیون واحدی اضافه شوند.
در همین رابطه خشایار باقرپور، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران از کلنگ‌زنی ۲ هزار و ۵۰۰ واحد مسکن اقتصادی خبر داده و اعلام کرده است: «زمین برای این طرح تامین شده و نقشه‌برداری‌های آن رو به اتمام است و از ۴۰ هزار واحد مسکن اقتصادی که هدف‌گذاری شده بود، ساخت ۲ هزار و ۵۰۰ واحد و عملیات خاک‌برداری ۶۵۰ هزار متر مکعب آغاز می‌شود.» به گفته وی «طبق هدف‌گذاری انجام شده برای افراد و زوج‌های جوان متراژهای کوچک هدف‌گذاری شده و برای خانواده‌های بزرگ و دارای فرزند متراژهای متوسط و بزرگ بین ۷۵ تا ۹۰ متر در نظر گرفته شده است.»
با این حال، ساخت مسکن اقتصادی یا مسکن کوچک، همواره بنا به دلایلی نظیر افزایش تراکم جمعیت و تضاد با فرهنگ ایرانی و در تناقض با طرح جوانی جمعیت و فرزندآوری، مورد هجمه واقع شده است. از سوی دیگر موافقان معتقدند با توجه به افزایش سرسام‌آور قیمت مسکن برای جلوگیری از شیوع کارتن‌خوابی، حاشیه‌نشینی و پشت‌بام خوابی می‌توان به واحدهای مسکونی کوچک پناه برد.
اجرای ضعیف نسخه‌های نجات
کارشناسان بر این باورند که اگرچه ساخت مسکن اقتصادی طرح خوبی است؛ اما شاهد بودیم طی چند سال گذشته نسخه‌های فراوانی برای بازار مسکن تجویز شده که در اجرا نقص‌های فراوانی داشته و دردی به دردهای دیگر اضافه شده است. بنابراین طرح‌های مطرح شده از سوی مسئولان باید با مشورت بخش خصوصی و کارشناسان صادر و به شکل اصولی اجرا شود تا با چالش‌های جبران‌ناپذیر مواجه نشویم.
باری به دوش بازار اضافه می‌شود
در همین زمینه رضا میرزاهدی، کارشناس مسکن به «خانمان» گفت: مسکن اقتصادی به هیچ عنوان نمی‌تواند جوابگوی نیازهای امروز جامعه باشد و نه تنها نمی‌تواند مشکلات بازار مسکن را رفع کند، بلکه باری به دوش آن اضافه خواهد کرد. درواقع مسکن کوچک تراکم جمعیتی بالایی در یک منطقه ایجاد خواهد کرد. همچنین هزینه زیرساخت‌های آموزشی، بهداشتی، حمل‌ونقل و انشعاباتش فرقی با واحدهای ۱۰۰ متری نخواهد داشت. بنابراین به جز اینکه تراکم جمعیتی و معضلات و آسیب‌های اجتماعی را بالا ببرد، ثمره دیگری نخواهد داشت.
وی ادامه داد: شاهد بودیم مسکن مهر در اجرا نقص‌هایی داشت که قطعا نهضت ملی مسکن هم به آن دچار خواهد شد. بنابراین نمی‌توان به ساخت مسکن ۲۵ متری پرداخت، چراکه به چالش‌های بازار مسکن اضافه خواهد شد. همچنین مصرف انرژی در این شهرک‌ها بالا است و هزینه بالایی را به خود اختصاص خواهد داد.
طرح مسکن اقتصادی در مرحله ایده است
میرزاهدی در پاسخ به این سوال که گفته شده برای مسکن اقتصادی از انرژی خورشیدی بهره بگیرند، آیا کارساز خواهد بود یا خیر، گفت: شرایط آب‌وهوایی به گونه‌ای نیست که با بهره از انرژی خورشیدی، انرژی یک منطقه را تامین کرد. چون در تمام فصول سال آفتاب نمی‌تابد. بنابراین عملیاتی نیست. انرژی خورشیدی را فقط باید در مناطق توریستی، تفریحی و تفرجگاه‌ها به کار برد، مثل واحدهای مسکونی که در کنار سواحل دریا هستند و نمی توان آب، برق و گاز ۵۰۰ واحد مسکونی را از طریق انرژی پاک تامین کرد. روی هم رفته طرح خوبی است، اما در مرحله ایده است و باید وارد مرحله بوته و آزمایش شود و سپس به یک اصل تبدیل شود و به تولید برسد.
این کارشناس بازار مسکن در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان در پیاده کردن چنین طرحی از دانش‌بنیان‌ها کمک گرفت، گفت: دانش بنیان‌ها هیچ‌وقت نمی‌توانند خط مشی‌های کلان اقتصادی صنعت ساختمان را تعیین کنند. فعالیت آنها خاص است و عمومیت ندارد.
پیش‌نیازهای ضروری
میرزاهدی تاکید کرد: این طرح عملیاتی نخواهد شد و در حد شعار است. ابتدا باید مشکلات و چالش‌های مسکن مهر را رفع کنیم و بعد به سراغ طرح‌های جدید برویم. برای عملیاتی شدن این طرح‌های رویاپردازانه نیازمند برنامه‌ریزی کلان، متخصصان و انبوه‌سازان قوی هستیم که در بلندمدت عملیاتی خواهد شد.
تجربه در آن سوی مرز
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که تجربیات کشورهای دیگر را در ساخت مسکن اقتصادی را چطور ارزیابی می‌کنید، گفت: مسکن اقتصادی در کشورهایی نظیر سوئیس، فنلاند، ترکیه و جنوب شرق آسیا پیاده شده است که در مرحله اول زیرساخت‌ها را مهیا کردند.
ضرورت تنوع‌سازی در متراژ
همچنین محمود اولاد، کارشناس بازار مسکن به «خانمان» گفت: از آنجایی که توان اقتصادی خانوارها به شدت افت کرده و سهم مسکن در سبد هزینه‌های خانوار ۷۰ درصد است، چاره‌ای نیست به جز اینکه واحد مسکونی کوچکتری خریداری کنند. درواقع خانواری که طبقه متوسط جامعه است، ۶۰ سال زمان می‌برد با کل درآمدش یک واحد مسکونی خریداری کند. در این میان عده‌ای معتقدند مسکن اقتصادی کرامت انسانی را زیر سوال می‌برد. در جواب آنها باید گفت که آیا کرامت انسانی با گورخوابی، پشت‌بام خوابی، کارتن خوابی و گروهی زندگی کردن زیر سوال نمی‌رود؟
وی ادامه داد: بنابراین باید تنوع در متراژ مسکن وجود داشته باشد و سلایق مختلف را هم در نظر گرفت تا دسترسی خانوارها به واحدهای مسکونی افزایش یابد.
اولاد در عین حال به تبعات عدم ساخت مسکن اقتصادی پرداخت و گفت: از آنجایی که قدرت خرید به شدت کاهش یافته، اگر جلوی ساخت مسکن ۲۵ متری را بگیرند، سازندگان چاره‌ای ندارند به جز اینکه به ساخت واحدهای مسکونی غیررسمی و یک‌شبه روی آورند.
به گفته وی، طی یک دهه اخیر شاهد بودیم که مقرر کرده بودند واحد مسکونی باید پارکینگ داشته باشد، به این دلیل سازندگان دست به ساخت واحدهای مسکونی ۱۲۰ متری می‌زدند تا تعداد پارکینگ کمتری بسازند. این در حالی بود که متقاضیان طالب واحدهای مسکونی ۶۰ متری بودند. بنابراین وقتی شرایط می‌طلبد، باید به ساخت مسکن اقتصادی روی آورد.
این کارشناس بازار مسکن افزود: همچنین به علت اینکه خانواده‌ها کوچک شدند و برخی طلاق گرفتند، یا عده‌ای از جوانان می‌خواهند مستقل زندگی کنند. از طرف دیگر بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی نظیر مهمانی‌ها در فضای عمومی برگزار می‌شود، نیاز به مسکن ۲۵ متری دیده می‌شود.
«نه» به شهرک‌سازی
اولاد در پاسخ به این سوال که آیا با ساخت مسکن اقتصادی در شهرک موافق هستید یا خیر، گفت: با این شیوه مخالف هستم و کاملا غلط است، چرا که مانند مسکن مهر جدایی‌گزینی است. باید سعی کنیم دهک‌های مختلف کنار هم زندگی کنند و در هم ادغام شوند. مثلا در یک مجتمع، واحدهای مسکونی در متراژهای مختلف ساخته شود.
قیمت‌ها افزایش نمی‌یابد
وی در پاسخ به این سوال که آیا ساخت مسکن کوچک موجب گرانی قیمت‌ها در بازار مسکن می‌شود، گفت: با توجه به اینکه گرانی مسکن به میزان عرضه بستگی دارد، چگونه ممکن است با افزایش تنوع و تولید واحدهای کوچک مقیاس، قیمت‌ها افزایش یابد.