به گزارش تاسیسات نیوز، حال و روز این روزای آب کشور خیلی خوش نیست و اگر صدمه ای ببیند، تاوان سنگینی دارد حال با این حال بد فکر کنید زیان مالی هم دیده است.
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در مطالعه‌ای به بررسی ارزش اقتصادی آب از دست‌رفته ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی در فاصله سال‌های 1392 تا 1393 پرداخته است.
گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در زمینه آب و ضایعات غذایی نشان می‌دهد در تمامی کشورهای جهان کاهش ضایعات بر «افزایش درآمد»، «بهبود امنیت غذایی»، «توسعه اقتصادی و حفظ محیط زیست» اثرگذار است. بر اساس گزارش‌های «فائو» این موارد تا حدی اهمیت دارد که هیچ کشوری نمی‌تواند در برابر آنها بی‌تفاوت باشد.
روش‌ها و الگوهای تولید مواد غذایی و همچنین زیرساخت‌های داخلی هر کشور از جمله مواردی هستند که روی ضایعات غذایی اثر می‌گذارند. واقعیت امر این است که سطح توسعه و بلوغ سیستم اقتصادی کشورها هر اندازه که باشد، همه آنها باید تلاش کنند ضایعات غذایی را به حداقل برسانند و آن را در پایین‌ترین سطح ممکن نگه دارند.
یکی دیگر از دلایل این موضوع به درآمد کشاورزان مربوط می‌شود. واضح است که ضایعات تاثیری مستقیم و منفی روی درآمد کشاورزان می‌گذارند. با توجه به حجم زیاد ضایعات محصولات کشاورزی و غذا در جهان، سرمایه‌گذاری سودآور در جهت کاهش این ضایعات می‌تواند راهی در جهت کاهش هزینه‌های تولید غذا باشد.
این در شرایطی است که تا به حال در ایران هیچ نهادی به مطالعه دقیق و جامع مقدار ضایعات و تلفات آب ناشی از آن نپرداخته بود اما مواجهه ایران با بحران آب از یک‌سو و اهمیت تولیدات کشاورزی به لحاظ تامین امنیت غذایی در کشور از طرف دیگر، باعث شده مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران به این مساله به‌صورت جزئی بپردازد. پیش از این در سطح جهان، سازمان خواربار و غذای ملل متحد (فائو) در سال 2011 گزارشی در این زمینه ارائه کرده بود.
فائو در گزارش خود به کمک انستیتوی بین‌المللی زیست‌فناوری و غذای سوئد، روی ایجاد ضایعات و دورریز غذا در کشورهای پردرآمد و با درآمد متوسط و همچنین در کشورهای کم‌درآمد پرداخته است.
غذای دورریز کشورهای صنعتی
اگرچه یافته‌های گزارش فائو در سال 2011 نشان می‌دهد میزان ضایعات غذا در کشورهای صنعتی مثل کشورهای در حال توسعه بالا است، اما تفاوتی بین این دو وجود دارد.
در کشورهای «در حال توسعه» بیش از 40درصد از این ضایعات در مراحل پس از برداشت محصول تا فرآوری آن ایجاد می‌شود. اما درکشورهای «صنعتی» بیش از 40درصد غذا در خرده‌فروشی‌ها و در دست مصرف‌کننده نهایی دور ریخته می‌شود.
بر اساس مطالعات فائو، دورریز غذا به دست مصرف‌کننده در کشورهای صنعتی معادل 222میلیون تن است که این حجم از غذای دور ریخته شده تقریبا به اندازه کل غذای تولید شده در کشورهای جنوب صحرای آفریقاست (230میلیون تن) است.
از سوی دیگر مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، 17محصول مهم و عمده زراعی و 6محصول عمده باغی که بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص داده‌اند، انتخاب و مورد بررسی قرار داده‌است. برای مثال گندم جزو محصولات زراعی مورد بررسی بوده است که طبق این مطالعه، 7درصد از آن در زمان برداشت و 8درصد از آن در زمان حمل‌ونقل و نگهداری به ضایعات تبدیل می‌شود.
به این ترتیب گندم به‌عنوان یک محصول زراعی 15درصد از حجم خود را از دست می‌دهد و به ضایعات تبدیل می‌شود. مرکبات نیز از محصولات باغی مورد مطالعه در این تحقیق بوده است. بر اساس این گزارش، 2درصد از این محصولات باغی در زمان برداشت و 14درصد از آن در زمان حمل‌ونقل و نگهداری به ضایعات تبدیل می‌شود.
نتایج نهایی پژوهش نشان می‌دهد 7574 هزارتن معادل 1/ 11درصد از کل تولیدات زراعی و 2267هزارتن معادل 5/ 14درصد از کل تولیدات باغی به ضایعات تبدیل می‌شوند. به این ترتیب به‌طور متوسط ضایعات کل محصولات باغی و زراعی 9841هزار تن معادل 8/ 11درصد از کل تولیدات است.
زیان اقتصادی آب تلف‌شده
البته این ارزیابی‌ها به خود محصولات محدود نمی‌شود و ماجرای اصلی بر سر «آب» است. پس از برآورد ضایعات، آب تلف‌شده و زیان اقتصادی آن بررسی می‌شود. ارزش بهره‌وری اقتصادی هر مترمکعب آب طبق آمار رسمی بانک مرکزی 10889ریال یا 33درصد دلار محاسبه شده‌است.
میزان تلفات آبی ناشی از ضایعات محصولات زراعی در سال 92 تا 93 برابر با 26/ 6میلیارد مترمکعب بوده‌است. این میزان برای محصولات باغی 04, 3میلیارد مترمکعب بوده‌است. در مجموع اینگونه برآورد شده که در شرایط فعلی، میزان تلفات آب ناشی از ضایعات کشاورزی معادل 3, 9میلیارد متر مکعب است.
بر اساس این ارزیابی و برای درک میزان انرژی که از این طریق هدر می‌رود، باید گفت با توجه به اینکه جمعیت ایران در سال 93 برابر با 77میلیون و 856هزار نفر بوده‌است، ضایعات کشاورزی تلف‌شده، قادر بود انرژی و پروتئین روزانه 2میلیون و 700هزار نفر را در کشور تأمین کند.
یا به عبارتی دیگر از واردات حدود 5میلیون تن محصولات کشاورزی جلوگیری کند. بر اساس این گزارش زیان اقتصادی ناشی از این ضایعات 3میلیارد دلار برآورد شده که 24درصد متوسط کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سال‌های 1390 تا 1393 بوده است اما در کنار این نتایج، پیشنهادها و راهکارهایی نیز ارائه شده‌است. نخستین راهکار، «ساماندهی، تجهیز، نوسازی و اصلاح ساختار مکانیزاسیون کشاورزی» است.
در کنار آن «بهینه‌سازی مصرف غذا» نیز باید در دستور کار قرار بگیرد. در پایان باید گفت بر اساس همین پژوهشی که در ایران در زمینه ضایعات محصولات کشاورزی و اثرات آن بر روی اقتصاد آب صورت گرفته، به خوبی نشان از اهمیت مساله دارد، از این‌رو لازم است متولیان حوزه آب کشور به آن توجه بیشتری نشان دهند.
منبع: دنیای اقتصاد
انتهای خبر