ایران هاب انرژیهای تجدیدپذیر منطقه خواهد شد؟
آینده مجهول است اما توسعه تجدیدپذیرها و سهم آن در سبد سوخت مصرفی جهان افزایش مییابد. ایران بهعنوان یکی از دارندگان بزرگ منابع سوخت فسیلی باید با یک برنامه جامع خود را برای این مرحلهگذار آماده کند.
به گزارش تاسیسات نیوز، جهان با سرعت قابل توجهی در حال توسعه تجدیدپذیرهاست. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان تقریباً هر ۶ سال ظرفیت تولید برق از این محل دوبرابر میشود و این موضوع در کنار الزاماتی که در خصوص کاهش انتشار دی اکسید کربن وجود دارد، آیندهای را برای دنیا ترسیم کرده است که متفاوت از امروز خواهد بود. به طوری که ۳۰ سال دیگر، معدود نیروگاهی را میتوان یافت که مانند امروز در حال مصرف سوخت مایع و حتی گاز باشد.
بررسیها نشان میدهد که حدود ۲۸ درصد از برق مصرفی جهان، امروزه از محلهای تجدیدپذیر تأمین میشود. یعنی از انرژی بادی، خورشیدی، زمینگرمایی و زیست توده که سوخت پاک و سبز هستند. برخی از کشورها اکنون مطابق برنامه و حتی جلوتر از برنامه خود در حال توسعه تجدیدپذیرها هستند. بهنظر میرسد که تصویر آینده با توسعه فناوریها در حال تغییر است.
سال ۲۰۵۰ بیش از ۷۵ درصد انرژی مصرفی جهان تجدیدپذیر میشود
هدفگذاری برای رهایی از عصر نفت و تولید انرژی پاک با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته با اهتمام ویژهای دنبال میشود. آخرین پیشبینیها این است که در ۲۰۵۰ بیش از سه چهارم انرژی جهان از منابع تجدیدپذیر بویژه باد و خورشید تأمین خواهد شد.
رشد ۱۰۰ درصدی در امریکا
استفاده از انرژی تجدید پذیر در ایالات متحده سریعترین توسعه را داشته؛ بهطوری که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ ظرفیت نیروگاهی تجدیدپذیر امریکا ۱۰۰ درصد افزایش یافته است. انرژیهای تجدید پذیر بیش از ۱۷ درصد از خالص تولید برق ایالات متحده را در سال ۲۰۱۸ به خود اختصاص میداد که بخش عمده آن از نیروگاههای خورشیدی (۷٫۰ درصد) و انرژی بادی (۶٫۶ درصد) حاصل میشود. پیشبینی میشود نیروگاههای خورشیدی از ۱۳ درصد کنونی به ۴۸ درصد تا سال ۲۰۵۰ صعود کند و آن را تبدیل به بزرگترین منبع تولید برق امریکا کند. ایالات متحده طی ۳۰ سال آینده با متوسط نرخ سالانه ۱٫۸ درصد (بالاتر از نرخ رشد کلی مصرف انرژی این کشور که ۰٫۲ درصد در سال است) تحت یک سناریو احتمالاً به صادرکننده بزرگ برق تجدیدپذیر تبدیل خواهد شد.
در سطح جهانی، انرژیهای تجدید پذیر ۲۷ درصد از تولید برق سال ۲۰۱۸ دنیا را تشکیل میداد و در سال ۲۰۴۰ این رقم به ۴۵ درصد میرسد. احتمالاً در ۲۰۵۰ این حجم با یک جهش قابل ملاحظه به ۷۵ درصد خواهد رسید. سهم انرژیهای مدرن (یعنی زیست توده، زمین گرمایی، خورشیدی، آبی، باد و سوختهای زیستی) تقریباً ۶۰ درصد از کل خواهد بود.
هاب انرژی تجدیدپذیر منطقه کدام کشور میشود؟
در میان کشورهای منطقه نیز میتوان اسناد برنامه بلند مدت توسعه تجدیدپذیرها را ملاحظه کرد از ترکیه گرفته تا عربستان، تمام این کشورها با سرعت قابل ملاحظهای در حال توسعه انرژیهای تجدیدپذیر بویژه خورشیدی هستند. اما در میان این کشورها نام امارات به یک موضوع دیگر شهرت دارد. امارات متحده عربی در اهداف میان مدت و بلند مدت خود، تعریف کرده است که تبدیل به هاب انرژی تجدیدپذیر منطقه شود. این کشور نفتی ۱۰ درصد از کل ترکیب انرژی و ۲۵ درصد از کل تولید برق خود را از تجدیدپذیرها تأمین میکند که از مصرف سوختهای فسیلی جلوگیری و موجب صرفهجویی سالانه ۱٫۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۳۰ میشود.
ترکیه نیز با توجه به اقتصاد تولید برق خود و الزاماتی که در این زمینه وضع کرده است، حدود ۳۰ درصد از برق مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین میکند و این کشور نیز به جد در حال سرمایهگذاری در این بخش است.
اما ظرفیتهای بالقوه ایران نیز در زمینه تبدیل شدن به هاب انرژی تجدیدپذیر منطقه کم نیست. وجود تونلهای باد عظیم در مرز مشترک با افغانستان و ۳۶۵ روز آفتابی از جمله ظرفیتهایی است که ایران را میتواند تبدیل به هاب منطقه کند. اما تاکنون ۸۲۴ مگاوات از ۸۳ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی نصب شده کشور از نوع تجدیدپذیرها بوده و راهی طولانی تا رسیدن به موقعیت «هاب انرژی تجدیدپذیر منطقه» داریم.
آژانس بینالمللی انرژی معتقد است که توسعه و استقرار فناوریهای انرژی تجدیدپذیر به سیاستهای دولت و پشتیبانی مالی بستگی دارد تا بتواند انرژی تجدید پذیر را با هزینه مناسب رقم بزند. از اینرو بازنگری در اقتصاد نابسامان صنعت برق کشور و همینطور ارتقای تکنولوژیهای موجود و توافق با همسایگان بویژه افغانستان یک امری ضروری برای توسعه این بخش خواهد بود.
آسیب کرونا به سرمایه گذاریهای تجدیدپذیر
آژانس بینالمللی انرژی در آخرین به روزرسانی در مورد پیشبینی ۵ ساله انرژی تجدید پذیر مینویسد: عدم اطمینان به بازار انرژیهای تجدیدپذیر نیز رسوخ کرده است. رشد جهانی در ظرفیت انرژیهای تجدید پذیر با بحران شیوع ویروس کرونا صدمه دیده اما متوقف نشده است. تعداد تأسیسات جدید انرژی تجدید پذیر در سراسر جهان قرار است امسال در نتیجه بحران بیسابقه کووید۱۹ سقوط کند و این موضوع، اولین کاهش سالانه در ۲۰ سال اخیر را نشان میدهد. اما با توجه به سیاستهای حمایتی دولتها، انتظار میرود رشد این بخش سال آینده از سر گرفته شود. زیرا بیشتر پروژههای به تأخیر افتاده بهصورت آنلاین دنبال خواهد شد.
این آژانس برای سال ۲۰۲۰، پیشبینی میکند که میزان خالص سرمایهگذاری در برق تجدید پذیر در مقایسه با سال ۲۰۱۹ با ۱۳ درصد کاهش همراه باشد. این کاهش بیانگر تأخیر در فعالیتهای ساخت و ساز بهدلیل اختلال در زنجیره تأمین، اقدامات قرنطینه و رهنمودهای فاصلهگذاری اجتماعی و چالشهای مالی است. با وجود این به افزایش ۶ درصدی ظرفیت تجدید پذیرها میانجامد که در امریکای شمالی و اروپا میزان آن از این رقم فراتر نیز میرود.
در سال ۲۰۲۱، برای تجدیدپذیرها انتظار میرود که اکثر پروژههای تأخیر افتاده، انجام شوند و منجر به بازگشت مجدد نرخ رشد شود. در نتیجه، سال آینده پیشبینی میشود که به همان سطح در نظر گرفته شده در سال ۲۰۱۹ برسیم.
جای نفت کوچکتر میشود
مسأله دیگری که با توسعه انرژیهای تجدیدپذیر رقم خواهد خورد، محدود شدن فرصتهای حضور و ظهور منابع تجدیدناپذیر مانند نفت و گاز و فرآوردههای نفتی است. برخی از کارشناسان بر این باورند که در دهههای آینده دیگر امکان بازاریابی آسان برای کشورهای نفتی وجود نخواهد داشت. حتی شرکتهای مطرح فعال در زمینه انرژی مانند شرکت بریتیش پترولیوم نیز در حال تغییر سهم شاخههای سرمایهگذاری در سبد تعیین شده خود هستند. بهطوری که اکنون به توسعه انرژیهای تجدیدپذیر توجه بیشتری میکنند. نروژ یکی از کشورهای نفتی جهان بخشی از درآمد خود را از محل سوختهای فسیلی به سرمایهگذاری در تجدیدپذیرها اختصاص میدهد و معتقد است که جهان در حال تغییر و دگردیسی است.
از اینرو برخی از صاحب نظران معتقدند که احتمالاً در دهههای آتی برخی از کشورهای نفتی که هنوز منابع دست نخورده نفتی دارند، مجبور خواهند شد که از توسعه این منابع صرف نظر کنند. آینده مجهول است اما توسعه تجدیدپذیرها و افزایش سهم آن در سبد سوخت مصرفی جهان مسألهای است که اتفاق خواهد افتاد. لذا ایران نیز بهعنوان یکی از دارندگان بزرگ منابع سوخت فسیلی باید طی یک برنامه جامع خود را برای این مرحلهگذار آماده کند.