گرمایش جهانی و رشد سرسام آور استفاده از لوازم سرمایشی

گزارش جدیدی که سازمان بین المللی انرژی و «برنامه محیط زیست سازمان ملل» بر اساس داده های گردآوری شده توسط تیمی که ما هدایت آن را بر عهده داشتیم تهیه کرده اند، نشان می دهد که  تغییر الگوی سرمایش همراه با مصرف انرژی بهینه و سازگار با محیط زیست- با استفاده از خنک کننده هایی که تهدید کمتری را متوجه گرمایش جهانی می کنند- از نظر فنی و اقتصادی قابل دسترسی است. با به کار بستن بهترین فناوری هایی که هم اکنون هم برای خنک کننده ها و هم افزایش کارآمدی انرژی در دسترس قرار دارد، می توان تا سال ۲۰۶۰ معادل ۴۶۰ میلیارد تن متریک از آلودگی دی اکسید کربن را حذف کرد که برابر است با میزان آلاینده های گازهای گلخانه ای در سطح جهان در طول ۸ سال. به این ترتیب تا سال ۲۰۳۰  می توان از آلودگی هایی برابر با نزدیک به اوج مصرف هزار و ۶۰۰ نیروگاه برق متوسط اجتناب کرد.
با توجه به اینکه مصرف بهینه تجهیزات سرمایشی در حال افزایش است، حذف مواد خنک کننده «سوپر آلاینده» موسوم به هیدروفلوروکربن ها (اچ اف سی ها) مسئله ای حیاتی محسوب می شود. در غیر این صورت آلودگی های این بخش به تنهایی می تواند «بودجه کربن» باقی مانده را برای نگه داشتن گرمایش جهانی در آستانه «امن» یک و نیم درجه سانتی گرادی به نسبت دوران پیشاصنعتی مصرف کند.
در این مورد موفق ترین پیمان زیست محیطی جهان یعنی پروتکل مونترال یک منبع الهام به شمار می رود. این پروتکل که در سال ۱۹۸۷ تهیه و در سال ۱۹۸۹ اجرایی شد، توانسته است با موفقیت اولین تهدید بزرگی را که متوجه جو زمین بود مدیریت کند: این تهدید که مواد خنک کننده اچ اف سی و گازهای مربوطه  در حال نابود کردن لایه محافظتی اوزن زمین بودند.
همزمان پروتکل مونترال  به نسبت هر توافقنامه دیگری در کاستن از تهدیدات اقلیمی سودمندی بیشتری داشته است؛ یعنی توانسته است از گرمایش بیشتر زمین به اندازه ای جلوگیری کند که معادل بوده با اثرات تمام دی اکسید کربن منتشر شده در قرن بیستم که عامل نیمی از گرمایش جهانی بوده است. این گازهای اچ اف سی، گازهای گلخانه ای – یا سوپرآلاینده های اقلیمی- قدرتمندی نیز محسوب می شوند که هر مولکول آن قدرت گرمایشی چندین هزار بار بیشتر از دی اکسید کربن دارد. پروتکل مونترال با حذف این گازها نه تنها لایه اوزن را در مسیر ترمیم قرار داد، بلکه روند شکل گیری بحران اقلیمی را نیز به شکل قابل توجهی کند کرد.
تازه ترین راهکار الزامی پروتکل مونترال، متمم کیگالی سال ۲۰۱۶ است که  هدف آن از رده خارج کردن اچ اف سی ها که عمدتا در دستگاه های خنک کننده مصرف می شود و جلوگیری از بالا رفتن تا نیم درجه سانتی گرادی هوای جهان تا سال ۲۱۰۰ است. جدول زمانی اولیه این متمم، این اطمینان را به وجود می آورد که تا حدود ۹۰ درصد این هدف تامین شود.

با متمم کیگالی حدود ۲۰۰ کشور طرف پروتکل مونترال (از جمله تمام اعضای سازمان ملل) اهمیت بهینه سازی بیشتر انرژی دستگاه های تهویه مطبوع و سایر تجهیزات سرمایشی در طول انتقال از اچ اف سی ها به خنک کننده های سازگارتر با محیط زیست را نیز مورد تایید قرار داده اند. مزایای بهینه سازی انرژی تا میانه قرن می تواند بیشتر از دو برابر مزایای اقلیمی متمم کیگالی باشد و همزمان تا حدود ۳ تریلیون دلار از هزینه های تولید و انتقال انرژی را کاهش دهد. همچنین این تدابیر می توانند مبلغ قبض های برق ماهانه مصرف کنندگان را کاهش دهند، مشاغلی را برای کارکنان نصب و تعمیر و نگهداری به وجود آورند و با کاستن از آلودگی هوا، از سلامت عمومی و بازدهی بیشتر کشاورزی حفاظت می کنند.
گزارش سازمان بین المللی انرژی/ سازمان ملل ده سیاست را مشخص می کند که می تواند به تحقق یافتن این اهداف کمک کند. این سیاست ها شامل تصویب همگانی متمم کیگالی (تا ماه جولای ۱۰۰ کشور آن را امضا کرده اند)، طرح های اقدام سرمایش ملی، تدابیر ثابت شده ای نظیر استانداردهای حداقل عملکرد انرژی و تهیه آیین نامه های مربوطه و افزایش دادن تقاضا برای سرمایش پایدار از طریق ایجاد باشگاه های خریداران و تامین انبوه. این کار می تواند به ایجاد زنجیره های سرمایش پایدار با هدف کاستن از اتلاف مواد غذایی و تضمین اشاعه موثر واکسن ها نیز کمک کند. بهبود خدمات و تعمیر و نگهداری نیز در کنار ممانعت از واردات  انبوه و ارزان قیمت تر دستگاه های تهویه مطبوع پر مصرف به کشورهای در حال توسعه نیز ضرورت دارد.
رشد شدید تقاضا برای سرمایش به این معناست که ما باید به سرعت دست به کار شویم. برآورد می شود که در حال حاضر ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دستگاه تهویه مطبوع و سردکننده و وسایل مرتبط برای برآورده ساختن نیازهای سرمایشی جهان مورد مصرف قرار می گیرند که این رقم تا سال ۲۰۵۰ با رشدی بیشتر از سه برابری به ۱۴ میلیارد دستگاه سرمایشی خواهد رسید.
دسترسی به سرمایش هم اکنون به یک مسئله اقلیمی و عدالت اجتماعی در سطح جهان تبدیل شده است، به خصوص در بسیاری از کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای جنوبی که افزایش دماهایی غیرقابل تحمل را تجربه می کنند و پیشاپیش از فقر، کمبود آب و دیگر مشکلات مربوطه در رنجند. برای مثال در مقایسه با ۶۰ درصد در چین و ۹۰ درصد در ایالات متحده، امروزه تنها حدود ۷ تا ۹ درصد از خانوارهای هندی به دستگاه تهویه مطبوع دسترسی دارند. در هند به تنهایی تقاضا برای دستگاه های تهویه مطبوع در طول چند دهه آینده به بیش از یک میلیارد دستگاه افزایش پیدا خواهد کرد. طی این مدت کاستن از میزان آلایندگی تجهیزات سرمایشی امری حیاتی به شمار خواهد رفت. کاستن از هزینه ها، همانطور که هند از طریق برنامه تامین انبوه ابتکاری خود  انجام داده نیز مفید خواهد بود.
همگی ما باید از موفقیت پروتکل مونترال در ترمیم لایه اوزن و جلوگیری از گرمایش جهانی بیشتر ناشی از گازهای گلخانه ای به نسبت هر توافق دیگری دلگرم شویم. تمام کشورها همین حالا باید ابتکارهای معقولانه ای را برای کم مصرف تر کردن، کمتر آلاینده کردن و ارزان تر کردن این دستگاه ها برای مصرف کنندگان در پیش بگیرند. مهم تر آنکه ما باید تازه ترین شناخت خود از میزان حساسیت کره زمین به تداوم آلودگی ها را در نظر داشته باشیم و این نکته را به رسمیت بشناسیم که بدون دست زدن به اقدامی سریع، جلوگیری از تغییرات اقلیمی جاری بسیار دشوارتر خواهد شد.