وزن کِشی بازار نفت با بستن تنگه هرمز

 تاسیسات نیوز- صدیقه بهزادپور: تنگه هرمز یکی از مهمترین شریانهای انرژی جهان محسوب میشود که روزانه حدود ۲۱ میلیون بشکه نفت (معادل ۲۱٪ از مصرف جهانی نفت) از آن عبور میکند. این آبراه استراتژیک، تنها مسیر دریایی برای صادرات نفت کشورهای حوزه خلیج فارس، از جمله ایران، عربستان سعودی، عراق، امارات متحده عربی و کویت به بازارهای جهانی است. در صورت وقوع جنگ بین اسرائیل و ایران و ورود آمریکا به این درگیری، احتمال بسته شدن تنگه هرمز توسط ایران وجود دارد. چنین اقدامی میتواند شوک بزرگی به بازار نفت وارد کند و پیامدهای گستردهای بر اقتصاد جهانی و ایران داشته باشد.

 تأثیرات احتمالی بسته شدن تنگه هرمز بر قیمت نفت، اقتصاد جهانی و اقتصاد ایران و همچنین، واکنشهای احتمالی کشورهای مصرف کننده نفت، راهکارهای جایگزین برای عبور نفت و تأثیرات بلندمدت این بحران رویکردی است که اما واگرهای بسیاری درباره آن وجود دارد.

 تأثیر بسته شدن تنگه هرمز بر بازار نفت جهانی

به اعتقاد برخی کارشناسان؛ بسته شدن تنگه هرمز باعث اختلال در عرضه نفت خام میشود و میتواند قیمت نفت را به بالای ۱۵۰ دلار در هر بشکه برساند. در شرایط بحرانی، حتی قیمتها ممکن است از ۲۰۰ دلار نیز فراتر رود، زیرا بازار با کمبود شدید نفت مواجه خواهد شد.   کشورهای وابسته به نفت خلیج فارس مانند چین، هند، ژاپن و کره جنوبی با کمبود نفت مواجه میشوند.    کشورهای اروپایی که بخشی از نفت خود را از خلیج فارس تأمین میکنند، با افزایش قیمت انرژی و تورم شدید روبهرو خواهند شد.  آمریکا اگرچه به اندازه سایر کشورها به نفت خلیج فارس وابسته نیست، اما افزایش قیمت نفت جهانی بر اقتصاد آن تأثیر منفی میگذارد.

 اختلال در زنجیره تأمین جهانی

افزایش قیمت نفت، هزینه حملونقل کالاها را بالا میبرد و منجر به تورم جهانی میشود. بسیاری از صنایع، از جمله پتروشیمی، حملونقل هوایی و دریایی، و تولیدات صنعتی با افزایش هزینه ها مواجه خواهند شد.   همچنین احتمالاً عربستان سعودی و امارات ممکن است از خطوط لوله جایگزین مانند خط لوله شرق-غرب (East-West Pipeline) برای صادرات نفت استفاده کنند، اما ظرفیت این خطوط محدود است.  عراق هم  می تواند نفت خود را از طریق خط لوله کرکوک-جیهان در ترکیه صادر کند، اما این مسیر نیز نمیتواند جایگزین کامل تنگه هرمز باشد.    آمریکا و کشورهای عضو آژانس بینالمللی انرژی (IEA) ممکن است از ذخایر استراتژیک نفت خود استفاده کنند، اما این ذخایر برای پوشش طولانی مدت اختلالات کافی نیست.

  رکود اقتصادی در کشورهای واردکننده نفت

برخی از صاحبنظران معتقدند؛ کشورهایی که به نفت خلیج فارس وابسته هستند، با کاهش رشد اقتصادی مواجه خواهند شد. افزایش قیمت انرژی میتواند منجر به کاهش مصرف، کاهش تولید صنعتی و افزایش بیکاری شود. چین  به عنوان بزرگترین واردکننده نفت خلیج فارس، با شوک انرژی مواجه خواهد شد. هند نیر که بیش از ۶۰٪ نفت خود را از خلیج فارس وارد میکند، با بحران انرژی و افزایش هزینههای اقتصادی روبهرو میشود و  ژاپن و کره جنوبی نیز به دلیل وابستگی شدید به نفت خاورمیانه، آسیب جدی خواهند دید.  از سوی دیگر، افزایش قیمت نفت به معنای گرانتر شدن بنزین، گازوئیل و هزینه های حمل ونقل است که مستقیماً بر زندگی مردم تأثیر میگذارد. این مسئله میتواند منجر به اعتراضات گسترده در کشورهای مختلف شود

تغییر در سیاستهای انرژی جهانی

کشورها ممکن است به دنبال کاهش وابستگی به نفت خلیج فارس باشند و منابع جایگزین مانند نفت شیل آمریکا، انرژیهای تجدیدپذیر یا نفت روسیه را توسعه دهند.   اگرچه ایران میتواند با بستن تنگه هرمز صادرات نفت رقبای خود مانند عربستان سعودی را مختل کند، اما صادرات نفت خود ایران نیز متوقف خواهد شد. در نتیجه، درآمد ارزی ایران که به شدت به فروش نفت وابسته است، کاهش مییابد.   بستن تنگه هرمز میتواند منجر به واکنش نظامی آمریکا و متحدانش شود. همچنین، احتمال تشدید تحریمهای اقتصادی علیه ایران وجود دارد که اقتصاد کشور را تحت فشار بیشتری قرار میدهد.

 افزایش هزینه های جنگ و بحران داخلی

درگیر شدن ایران در یک جنگ گسترده، هزینههای نظامی و اقتصادی سنگینی به دنبال خواهد داشت. تورم، کمبود کالاهای اساسی و ناآرامی های داخلی از پیامدهای احتمالی این بحران هستند.   آمریکا ممکن است با عملیات نظامی برای بازگشایی تنگه هرمز اقدام کند. نیروی دریایی آمریکا (US Navy) در منطقه حضور دارد و میتواند برای حفاظت از کشتیهای نفتی وارد عمل شود.   بعلاوه کشورهای حوزه خلیج فارس ممکن است از خطوط لوله جایگزین استفاده کنند، اما این راهکارها ظرفیت محدودی دارند.   در صورت تشدید بحران، فشارهای بینالمللی برای آتشبس و مذاکره افزایش مییابد، زیرا اقتصاد جهانی نمیتواند برای مدت طولانی با اختلال در عرضه نفت کنار بیاید.   در نهایت اینکه؛

بسته شدن تنگه هرمز در صورت جنگ ایران با اسرائیل و آمریکا، یک بحران بزرگ انرژی ایجاد خواهد کرد که تأثیرات آن فراتر از خاورمیانه خواهد بود. افزایش شدید قیمت نفت، رکود اقتصادی، تورم جهانی و بیثباتی سیاسی از پیامدهای اصلی این اقدام هستند. از سوی دیگر، ایران نیز با کاهش درآمدهای نفتی، تحریمهای شدیدتر و فشار اقتصادی مواجه خواهد شد.

در چنین شرایطی، راهکار دیپلماتیک میتواند بهترین گزینه برای جلوگیری از یک فاجعه اقتصادی و نظامی باشد. با این حال، اگر تنشها به جنگ تمامعیار تبدیل شود، تأثیرات آن بر بازار نفت و اقتصاد جهان غیرقابل انکار خواهد بود.