هیجان در بازار نفت

تام دیکریستوفر

سی‌ان‌بی‌سی

تحریم‌های آمریکا علیه ایران بر بازار نفت تاثیر زیادی داشته و انتظار می‌رود این وضعیت ادامه پیدا کند. پایان هفته گذشته قیمت نفت در بازارهای جهان رشد کرد و این درحالی‌ است که ترامپ بارها از افزایش قیمت این ماده خام انتقاد کرده و از اوپک خواسته با افزایش عرضه قیمت‌ها را پایین آورد. پایان هفته پیش ترامپ با لحن تهدیدآمیز به کشورهای عرب عضو اوپک گفت فراموش نکنید که ما امنیت شما را تامین می‌کنیم. قیمت نفت را فورا پایین آورید.

اما این درخواست‌ها تاثیری اندک بر قیمت‌ها داشته و سبب کاهش قابل‌ملاحظه و پایدار آن نشده است، زیرا پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک همزمان با آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، میزان عرضه کاهش یابد و آمارها نشان می‌دهد توانایی عربستان، امارات و روسیه در بالا بردن عرضه به اندازه‌ای نیست که کاهش عرضه نفت ایران و احتمالا چند کشور دیگر جبران شود.

در ماه‌های اخیر میزان ذخیره نفت در اقتصادهای توسعه یافته کاهش یافته و بازار در آستانه تعادل بین عرضه و تقاضا قرار گرفته است. پیش‌بینی‌های نهادهای بین‌المللی از جمله اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی حاکی است که امسال تقاضای جهانی برای نفت بین ۴/ ۱میلیون بشکه تا ۶/ ۱میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. اگر این پیش‌بینی تحقق یابد که احتمال آن زیاد است و از عرضه نفت ایران و ونزوئلا به میزان قابل‌ملاحظه کاسته شود، بازار نفت به ویژه در زمستان با کمبود مواجه خواهد شد و این عامل باعث افزایش قیمت نفت می‌شود که برای اقتصادهای بزرگ مصرف‌کننده این ماده خام زیانبار خواهد بود.

چند ماه پیش روسیه اعلام کرده بود رقم مناسب برای قیمت نفت در محدوده ۶۰ دلار در هر بشکه است و قیمت‌های بالاتر به اقتصاد جهان لطمه وارد خواهد کرد. اکنون قیمت نفت در سطح ۸۰ دلار قرار دارد و مسلم است که تداوم وضعیت کنونی از نرخ رشد اقتصاد جهان خواهد کاست.

در هفته‌های قبل تشدید تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا این احتمال را مطرح کرده بود که از نرخ رشد اقتصاد هر دو کشور و جهان کاسته خواهد شد و بر همین مبنا در نظرسنجی خبرگزاری رویترز از ۴۵ اقتصاددان، آنها پیش‌بینی خود از متوسط قیمت هر بشکه نفت برنت را کاهش دادند و اعلام کردند امسال متوسط قیمت نفت برنت ۷/ ۷۲ دلار خواهد بود. در سال جاری میلادی تاکنون متوسط قیمت‌ها ۷۲ دلار بوده است.

با آنکه تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا ادامه یافته و از امروز دو طرف تعرفه‌هایی بر میزان بالاتری از کالاهای صادراتی طرف مقابل اعمال کرده‌اند، برخی تحلیلگران معتقدند تاثیر این تنش‌ها بر رشد اقتصادی چین و آمریکا که مصرف‌کنندگان بزرگ نفت هستند آن میزان که قبلا تصور می‌شد نیست و نیز دولت چین برای خنثی کردن تاثیر تنش‌های تجاری تدابیر حمایتی اتخاذ کرده است در نتیجه امسال نرخ رشد اقتصادی این کشور در محدوده مورد نظر دولت قرار خواهد داشت. این بدان معناست که تقاضای جهانی نفت در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت.

اوپک ماه گذشته میلادی تولید نفت خود را ۲۲۰ هزار بشکه بالا برده و به ۷۹/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسانده است، اما این میزان افزایش برای جبران کاهش عرضه در ماه‌های آینده کافی نیست، البته اوپک و تعداد دیگری از کشورها که در برنامه کاهش عرضه همراه هستند، قصد دارند تولید نفت خود را ۵۰۰ هزار بشکه در روز بالا ببرند تا وضعیت بازار نفت به ثبات برسد بدین معنا که قیمت‌ها در سطوح پایین‌تر قرار گیرد.

کارشناسان معتقدند تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌تواند عرضه نفت این کشور به بازارهای جهان را بیش از یک میلیون بشکه کاهش دهد. هنوز مشخص نیست در عمل چه میزان از صادرات نفت ایران کاسته خواهد شد، زیرا از یکسو خریداران نفت ایران در تلاش هستند از تحریم‌های آمریکا علیه ایران معافیت بگیرند و از سوی دیگر راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها وجود دارد که قبلا ایران از آنها استفاده کرده است. آنچه در عمل در بازار نفت رخ داده است، نشان می‌دهد فعالان بازار معتقدند تولیدکنندگان بزرگ به‌ویژه عربستان و روسیه توانایی جبران کاهش عرضه نفت ایران و تامین میزان کافی نفت را ندارند. در واقع روند افزایش قیمت نفت از چند ماه پیش یعنی زمان خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای ایران آغاز شده و ادامه پیدا کرده است.

هرگاه برخی اعضای اوپک یا روسیه وعده داده‌اند بر عرضه نفت خود خواهند افزود قیمت‌ها اندکی کاهش یافته اما بار دیگر شاهد رشد قیمت‌ها بوده‌ایم. عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی ایران ۳۵ درصد کاهش یافته و با آنکه عرضه نفت عربستان، روسیه و امارات بیشتر شده و پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد اقتصادی جهان در فصول آینده کاهش یابد، قیمت نفت در سطوح بسیار بالا قرار گرفته است. حال اگر میزان بیشتری از عرضه نفت ایران کاسته شود، بدون تردید بازار نفت دچار مشکل خواهد شد.

برخی تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند قیمت نفت به ۹۰ تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. تاکید مکرر دولت ترامپ بر هدف خود یعنی به صفر رساندن صادرات نفت ایران سبب هراس در بازارهای جهان شده است. قبلا تصور نمی‌شد دولت ترامپ در مسیر اعمال فشار بر ایران چنین سرسختانه حرکت کند. با توجه به اینکه احتمال امتیازدهی ایران و قبول درخواست‌های آمریکا بسیار کم است، مصرف‌کنندگان نفت باید برای دورانی طولانی افزایش قیمت‌ها آماده باشد.

در این میان آمریکا با یک وضعیت نگران‌کننده مواجه است بدین معنا که اگر تحریم‌های آمریکا علیه بخش انرژی ایران به‌طور کامل اجرا شود، قیمت نفت و بنزین بالا می‌رود و این به زیان ترامپ و اقتصاد آمریکا و دیگر مصرف‌کنندگان بزرگ نفت خواهد بود و ثبات اقتصاد جهان را بر هم می‌زند. از پیش هشدارهایی درباره کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان به علل گوناگون از سوی نهادهای بین‌المللی مطرح شده است.

از سوی دیگر اگر تحریم‌های دولت آمریکا به اندازه کافی جدی گرفته نشود وجهه ترامپ و حزب جمهوری‌خواه لطمه خواهد دید و در انتخابات میان دوره‌ای کنگره که حدود یک ماه و نیم دیگر برگزار می‌شود شرایط به ضرر ترامپ خواهد بود. در هفته‌های آینده یعنی تا زمان برگزاری انتخابات یاد شده و آغاز تحریم‌های نفتی ایران، نوسان در قیمت نفت زیاد خواهد بود. اگر تا آن زمان تولیدکنندگان بزرگ نفت نتوانند قیمت‌ها را پایین بیاورند احتمال کاهش سختگیری آمریکا در اعمال تحریم علیه بخش انرژی ایران وجود دارد.